Από την Έναρξη της Ημερίδας του ΙΝΕΡΠΟΣΤ με θέμα:
«Διακυβέρνηση, Διαφάνεια και Ανάπτυξη»
Κύριε Υπουργέ, κ. βουλευτές, κ. πρέσβεις, αγαπητοί φίλοι και φίλες, είναι κοινός τόπος ότι η ανθρωπότητα διέρχεται μια φάση που διακρίνεται για τους ολοένα αυξανόμενους ρυθμούς αλλαγών.
Αλλαγές παντού. Αλλαγές που προωθούνται κυρίως αλλά όχι αποκλειστικά από την επιστήμη και την τεχνολογία και που αγκαλιάζουν όλες τις εκφάνσεις της ζωής. Αλλαγές που επηρεάζουν συστήματα αξιών, αλλαγές που επηρεάζουν και αλλάζουν τις δομές της ίδιας της κοινωνίας.
Από την άλλη μεριά οι θεσμοί πάνω στους οποίους έχουν δομηθεί οι κοινωνίες, ανταποκρίνονται σ” αυτές τις αλλαγές με βραδύτητα, αδράνεια και ίσως αμηχανία. Η διαφοροποίηση ανάμεσα στις ταχύτατες αλλαγές που γίνονται στο χώρο της οικονομίας και της κοινωνίας από τη μια μεριά και η αδράνεια της διακυβέρνησης από την άλλη μεριά, δημιουργεί ένα χάσμα το οποίο πρέπει ιδιαίτερα να σημειωθεί και να συζητηθεί.
Και για να εξηγούμεθα. Με την έννοια διακυβέρνηση δεν εννοούμε μόνο την κυβέρνηση, εννοούμε όλο το σύστημα μέσα στο οποίο λειτουργεί μια κοινωνία. Συμπεριλαμβάνουμε την κυβέρνηση, τη Δημόσια Διοίκηση, το Κοινοβούλιο, τη Δικαιοσύνη, τον ιδιωτικό τομέα των επιχειρήσεων και όλους τους θεσμούς οι οποίοι ρυθμίζουν τη λειτουργία μιας κοινωνίας και μιας οικονομίας.
Σίγουρα το 2020 και αυτό είναι το σύνηθες ορόσημο που παίρνουν οι αναλυτές για την εξέταση των μακροχρόνιων τάσεων, το 2020 ο κόσμος θα είναι πολύ – πολύ διαφορετικός από τον σημερινό και η χώρα μας θα αντιμετωπίσει θεμελιώδεις αλλαγές. Αλλαγές που έρχονται απέξω αλλά και αλλαγές που δημιουργούνται από την εσωτερική δυναμική της χώρας.
Το μέλλον είναι ρευστό και αβέβαιο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να εντοπίσουμε ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Υπάρχουν τάσεις οι οποίες μπορούν να μελετηθούν. Υπάρχουν προβλήματα που μπορούμε να τα εντοπίσουμε από τώρα. Να εντοπίσουμε τις προκλήσεις, τις ευκαιρίες που θα παρουσιαστούν στη χώρα μας και όλα αυτά να συνθέσουν, να διαμορφώσουν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούν να αξιολογηθούν διαφοροποιημένες πολιτικές επιλογές για τους δρόμους που μπορούμε να ακολουθήσουμε.
Εάν δεν θέλουμε να πάμε εκεί που θα μας πάει ο άνεμος των παγκοσμίων ρευμάτων, εάν έχουμε συγκεκριμένη άποψη που θέλουμε να πάμε τον τόπο, αν έχουμε μια αίσθηση εθνικού προορισμού, τότε θα πρέπει να μελετήσουμε εάν υπάρχουν εναλλακτικοί δρόμοι για να πλησιάσουμε αυτό το στόχο και να αξιολογήσουμε αυτούς τους διαφορετικούς δρόμους με βάση πολιτικά και κοινωνικά μας κριτήρια.
Μια τέτοια ανάλυση, μια τέτοια συζήτηση θα εμπλουτίσει τον πολιτικό λόγο γιατί είναι μέσα από τη συζήτηση των εναλλακτικών, των πολιτικών εναλλακτικών που προσφέρονται σε μας, που μπορούμε να ανοίξουμε ένα ουσιαστικό διάλογο για το μέλλον του τόπου. Και το μέλλον διαμορφώνεται σήμερα με τις αποφάσεις που παίρνουμε ή και με τις αποφάσεις που δεν τολμούμε να πάρουμε.
Σε πολλές χώρες έχουν ήδη αναληφθεί πρωτοβουλίες αυτού του είδους και σε άλλες χώρες έχουν ήδη ολοκληρωθεί μελέτες για το 2020.
Το ΙΝΕΡΠΟΣΤ έχει αρχίσει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα γι” αυτό που αποκαλούμε εμείς «Ελλάδα 2020″, που σκοπό έχει να μελετήσει τις βασικές τάσεις που διαμορφώνουν το οικονομικό και το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθεί η Ελλάδα και να εντοπίσει τα προβλήματα, τις κακοτοπιές, τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις μπροστά μας και να υποδείξει εναλλακτικούς δρόμους για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.
Το πλαίσιο δεν δίνει ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Είναι ένα πλαίσιο συζήτησης. Ένα πλαίσιο συζήτησης και διαλόγου που θα πρέπει να εμπλέξει όλους τους φορείς στο οικονομικό και κοινωνικό μας χώρο, στο πολιτικό μας σύστημα, στον ιδιωτικό τομέα, παντού.
Φυσικά ένα τέτοιο πρόγραμμα θα καλύπτει πολλές πτυχές του προβλήματος και θα πάρει χρόνο, από την αναζήτηση του νέου ρόλου του κράτους στη νέα εποχή, του νέου μοντέλου ανάπτυξης στη σύγχρονη εποχή, σε προβλήματα που αφορούν το δημογραφικό, τη μετανάστευση, ζητήματα πολιτισμού, ζητήματα της θέσης της Ελλάδας και του Ελληνισμού στη σύγχρονη εποχή και ζητήματα που αφορούν τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις στην ευρύτερη περιοχή.
Από κάπου όμως πρέπει να αρχίσουμε. Και η επιλογή η δική μας ήταν να αρχίσουμε από ακριβώς αυτό το θέμα της διακυβέρνησης και τις σχέσεις της διακυβέρνησης με την ανάπτυξη και τη διαφάνεια.
Όπως σας είπα, εμείς εντοπίζουμε μια μεγάλη διαφορά στην ταχύτητα, ανάμεσα στις εξελίξεις τις εξωγενείς, που προέρχονται από αλλαγές στο εξωτερικό περιβάλλον, στην επιστήμη και την τεχνολογία, που επηρεάζουν άμεσα τις οικονομικές σχέσεις, τις δομές της παραγωγής, την οργάνωση της παραγωγής από τη μια μεριά και τη βραδύτητα, σχεδόν την αδράνεια με την οποία οι θεσμοί και τα συστήματα οργάνωσης προσαρμόζονται στις νέες καταστάσεις.
Σήμερα είναι κοινός τόπος ότι πρέπει να αναζητήσουμε το νέο ρόλο του κράτους που θα είναι στηρικτικός της ανάπτυξης. Θα είναι ένα κράτος δικαίου και θα εξασφαλίζει ένα ανοικτό σύστημα με διαφάνεια που, επιπλέον, θα είναι και εργαλείο καταπολέμησης της διαφθοράς και της διαπλοκής.
Από όλα τα θέματα που θα μπορούσαν να συζητηθούν έχουμε επιλέξει 3 θέματα για συζήτηση σήμερα. Το πρώτο θέμα, η πρώτη θεματική, αφορά στο νέο ρόλο του κράτους, στην ανάγκη κανονιστικής μεταρρύθμισης για ένα κράτος στηρικτικό της ανάπτυξης. Τα ερωτήματα που μπαίνουν είναι ποιες πρέπει να είναι οι νέες ρυθμίσεις για ένα σύγχρονο κράτος που θα υποβοηθά την ανάπτυξη, τι γίνεται σε άλλες χώρες και τι μπορούμε εμείς να αποκομίσουμε από την εμπειρία των άλλων χωρών.
Επειδή το κράτος είναι πολυκεντρικό και πολυεπίπεδο, η διακυβέρνηση διενεργείται σε πολλά επίπεδα. Το ερώτημα είναι πώς γίνεται ο καταμερισμός των ευθυνών και των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στην κεντρική διοίκηση, στην αποκέντρωση και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αυτό είναι το δεύτερο θέμα της σημερινής ημερίδας.
Το τρίτο θέμα που είναι ένα κεντρικό ζήτημα, αφορά τη σχέση της λειτουργίας του κράτους, της διακυβέρνησης, με τη διαφάνεια. Τα συμπτώματα της διαφθοράς, τα οποία παντού, όχι μόνο στη χώρα μας, είναι αποτέλεσμα της παθολογίας της λειτουργίας ενός συστήματος.
Η διαφθορά μπορεί να αντιμετωπιστεί συστημικά με αλλαγή των κανόνων, με ένα ανοικτό σύστημα και εδώ θα πρέπει να δούμε τι έχει γίνει σε άλλες χώρες. Πώς άλλες χώρες αντιμετώπισαν το πρόβλημα και τι μπορούμε εμείς να κάνουμε εδώ για να αντιμετωπίσουμε ένα φαινόμενο που τυραννάει τον τόπο, το φαινόμενο της διαφθοράς και της διαπλοκής. Αυτό είναι το τρίτο θέμα της σημερινής ημερίδας.
Στο τέλος της ημερίδας θα προσπαθήσουμε να καταγράψουμε τα θέματα που συζητήθηκαν σ” αυτήν την ημερίδα όχι για να καταλήξουμε οριστικά σε συμπεράσματα, αλλά για να καταγράψουμε τα ζητήματα και να ξεκινήσουμε ως Ινστιτούτο μια μελέτη η οποία θα καταλήξει σε ένα οριστικό πόρισμα κάποια στιγμή του χρόνου, ελπίζω πριν από το καλοκαίρι.
Η μελέτη αυτή θα γίνει σε συνεργασία όλων που παίρνετε μέρος σ” αυτή την ημερίδα, σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ αλλά και Ινστιτούτα στην Ελλάδα, με τα οποία έχουμε ήδη έρθει σε επαφή και παρακολουθούν αυτή την ημερίδα. Το πόρισμα θα το δώσουμε στη δημοσιότητα και ελπίζω να προκαλέσει συζήτηση σε όλους τους χώρους, στον πολιτικό χώρο, στο χώρο των επιχειρήσεων και ευρύτερα στην κοινωνία.
Θέλω, κλείνοντας αυτές τις εισαγωγικές παρατηρήσεις, να ευχαριστήσω όλους όσους δεχθήκατε να πάρετε μέρος στη σημερινή ημερίδα, όλους όσους παρακολουθείτε αυτή την ημερίδα. Να ευχαριστήσω το Υπουργείο Εξωτερικών που μας διέθεσε αυτή την αίθουσα. Να ευχαριστήσω τον Υπουργό Ανάπτυξη και τον Υπουργό Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης για την παρουσία τους και τη στήριξη αυτής της προσπάθειας και ελπίζω, αν και η ημέρα θα είναι μεγάλη και θα έχουμε πολλή δουλειά, να παρακολουθήσετε και τις τρεις θεματικές και να συμμετέχετε ενεργά στη συζήτηση. Σας ευχαριστώ πολύ.
Από την καταληκτική Συνεδρία της Ημερίδας με θέμα:
«Συμπεράσματα. Πολιτικές Επιλογές και Στρατηγικές Προτεραιότητες»
Θα ήταν σαδιστικό εκ μέρους μου, να σας βάλω να ακούσετε μια άλλη παρέμβαση. Άλλωστε αυτά τα οποία ακούσατε, είναι αυτά που και εγώ είχα υπόψη μου. Θα ήθελα να κάνω πολύ σύντομα μερικές παρατηρήσεις μόνο.
Το βασικό συμπέρασμα νομίζω που βγαίνει απ” αυτή την χρήσιμη συζήτηση είναι τούτο εδώ. Ότι ο βασικός περιοριστικός παράγοντας στην ανάπτυξή μας, είναι το κακό σύστημα διακυβέρνησης που έχουμε. Περιοριστικός παράγοντας στην ανάπτυξή μας δεν είναι η έλλειψη χρηματοδότησης. Δεν είναι η έλλειψη εργασίας, δεν είναι η έλλειψη φαντασίας από την μεριά του επιχειρηματικού κόσμου. Είναι ότι έχουμε εγκλωβισθεί σε ένα σύστημα διακυβέρνησης, το οποίο δεν μας αξίζει, είναι κατώτερό μας και δεν πάει άλλο.
Αυτό το σύστημα διακυβέρνησης πρέπει να το αλλάξουμε. Όχι μόνο για την ανάπτυξη. Αλλά γιατί έτσι όπως λειτουργεί το σύστημα διακυβέρνησης, διαβρώνει – εγώ θα έλεγα έχει διαβρώσει – την ίδια την ποιότητα της δημοκρατίας στο τόπο μας.
Αυτό νομίζω ότι είναι ένα βασικό συμπέρασμα και επαναλαμβάνω αυτό που είπα και το πρωί, ότι με την διακυβέρνηση δεν εννοώ μόνο τη κυβέρνηση, δεν εννοώ μόνο το κοινοβούλιο, δεν εννοώ μόνο την δημόσια διοίκηση, δεν εννοώ τα πολλά κέντρα της δημόσιας διοίκησης, κεντρική διοίκηση, αποκέντρωση, αυτοδιοίκηση, δεν εννοώ μόνο το δικαστικό σώμα, δεν εννοώ μόνο τον επιχειρηματικό κόσμο, εννοώ το σύνολο των θεσμών που οργανώνουν την κοινωνία και την οικονομία μας.
Πρέπει να αλλάξουμε λοιπόν. Και αυτό δεν μπορούμε να το αλλάξουμε από την μια μέρα στην άλλη, αλλά πρέπει να το αλλάξουμε σε μια προοπτική του χρόνου.
Ερώτημα: Θα μπορέσουμε να το αλλάξομε; Σχεδόν σε όλες τις χώρες που έγιναν ριζικές αλλαγές στη διακυβέρνηση του τόπου έγιναν κάτω από κρίση. Κρίσεις όμως που κόστισαν πολύ στο λαό και στην ίδια τη δημοκρατία. Θα περιμένουμε λοιπόν να έρθει η κρίση και από την κρίση να βελτιώσουμε την διακυβέρνησή μας;
Πιστεύω όχι. Τουλάχιστον πρέπει να προσπαθήσουμε να κινηθούμε προς τη σωστή κατεύθυνση. Και ένα δεύτερο σημείο που ήθελα να τονίσω είναι το εξής. Τα είπαμε καλά και ήπια σήμερα όλη την ημέρα, αλλά δεν θέλω να φύγουμε απ” αυτή την αίθουσα αφήνοντας ένα κλίμα εφησυχασμού.
Αυτό που κάνουμε σήμερα δεν είναι μια ακαδημαϊκή συζήτηση αφ” υψηλού. Είναι μια συζήτηση που πρέπει να μεταφέρει σε όλους την ανάγκη να κινηθούμε τώρα γιατί η κρίση έρχεται. Δεν έχει γίνει κατανοητό ακόμα στο κόσμο ότι σε λίγα χρόνια και σίγουρα το 2020, η Ελλάδα θα είναι ένας πολύ διαφορετικός κόσμος. Και αν αφήσουμε τα πράγματα να μας πάνε εκεί που πάνε τα ρεύματα της παγκοσμιοποίησης και οι παγκόσμιες δυνάμεις, δεν θα καταλήξουμε σε αξιοζήλευτη θέση.
Αν θέλουμε λοιπόν να πάμε το καράβι αλλού, θα πρέπει από τώρα να προγραμματίσουμε μια διαφορετική πορεία. Και εδώ είναι το άλλο το ερώτημα. Πού πάμε; Από τη συζήτηση που έγινε σήμερα, εγώ πιστεύω ότι δεν θα υπάρξει μεγάλη δυσκολία να συγκλίνουμε στον προσδιορισμό ενός νέου εθνικού προορισμού. Αυτός μπορεί να πάρει πολλές μορφές στην έκφρασή του, αλλά βασικά νομίζω ότι αυτό το οποίον αναζητούμε είναι, να διπλασιάσουμε το ρυθμό της οικονομικής ανάπτυξης και συνάμα την βελτίωση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της συνοχής στο τόπο, προστατεύοντας την ποιότητα ζωής μας, τα ατομικά και τα κοινωνικά μας δικαιώματα.
Πιστεύω ότι με ένα καλύτερο σύστημα διακυβέρνησης, δεν είναι ακατόρθωτο να διπλασιάσουμε τους ρυθμούς αύξησης του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος σε 8 με 9 % ετησίως, για να μπορέσουμε μέσα σε δέκα δεκαπέντε χρόνια, να μπούμε στη κατηγορία των πρώτων, των πιο προηγμένων κοινωνικά και οικονομικά χωρών στο κόσμο. Και εκεί μπαίνουν και οι ενδιάμεσοι στόχοι που ανέφερε η Άννα Διαμαντοπούλου γιατί φυσικά δεν χρειάζεται μόνο διακυβέρνηση χρειάζεται και μια άλλη παιδεία και επένδυση στον ανθρώπινο παράγοντα και στις νέες τεχνολογίες. Νομίζω, λοιπόν, ότι τον εθνικό προορισμό μπορούμε να τον βρούμε και μπορούμε να συγκλίνουμε.
Η εξειδίκευση όμως θα είναι ένα δύσκολο έργο. Μπορεί να έχουμε μια σύγκλιση απόψεων πού θέλουμε να πάμε, αλλά οι δρόμοι μπορεί να είναι πολλοί. Υπάρχουν εναλλακτικοί δρόμοι προς την επίτευξη του ίδιου σκοπού.
Και αυτές οι διαφορετικές πολιτικές επιλογές, πρέπει να αξιολογηθούν από όλους μας. Νομίζω ότι εάν μπορέσουμε να αναπτύξουμε έναν διάλογο, όχι θεωρητικό, αλλά για τα συν και πλην των διαφορετικών πορειών προς ένα συγκεκριμένο σκοπό, έχουμε βάλει πάλι την πολιτική στο προσκήνιο.
Αυτό το οποίο κάνουμε εδώ, είναι ένα βήμα προς αυτή τη κατεύθυνση. Ενώ εμείς οι Έλληνες μιλάμε πολύ, νομίζω ότι αυτό το οποίο δεν έχουμε καταφέρει είναι να μιλήσουμε ανοιχτά αναμεταξύ μας. Σήμερα νομίζω ότι κάναμε ένα τολμηρό βήμα. Μίλησαν για τα ίδια θέματα, άτομα έξω από τους θεσμικούς τους ρόλους, από τις πολιτικές επιστήμες, μίλησαν οικονομολόγοι, μίλησαν επιχειρηματίες, μίλησαν άνθρωποι της πολιτικής δράσης από το κοινοβούλιο, από την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αν αρχίσουμε να ακούει ο ένας τον άλλον, νομίζω ότι έχουμε κάνει ένα σημαντικό βήμα μπροστά.
Κάποια συμπεράσματα βγήκαν. Αλλά βασικά από αυτή τη συζήτηση βγήκε, έτσι εμείς στο ΙΝΕΡΠΟΣΤ το εκλαμβάνουμε και μια εντολή από σας να προχωρήσουμε σε μια ολοκληρωμένη μελέτη με βάση αυτές τις παρεμβάσεις, σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ, σε συνεργασία με Ινστιτούτα στην Ελλάδα. Ελπίζω την επόμενη άνοιξη, να έχουμε μια ολοκληρωμένη μελέτη των στοιχείων, των παραμέτρων της νέας διακυβέρνησης, για να γίνει μια ανοιχτή συζήτηση σε ένα συνέδριο και το πόρισμα να τεθεί υπόψη του πολιτικού συστήματος (Κυβέρνηση, Βουλή, Κόμματα) και των κοινωνικών φορέων.
Αυτό είναι ένα αναγκαίο βήμα για να προχωρήσουμε μπροστά, αλλά φυσικά από εκεί και πέρα θα εξαρτηθεί από την εγρήγορση της κοινωνίας και από τους πολίτες να ωθήσουν τα πράγματα προς αυτή τη κατεύθυνση. Επαναλαμβάνουμε έχουμε χάσει χρόνο, δεν έχουμε χρόνο, οι εξελίξεις είναι ραγδαίες.
Μια τελευταία παρατήρηση, επειδή πολλοί δεν ήσασταν εδώ το πρωί. Το θέμα διακυβέρνηση, διαφάνεια και ανάπτυξη, είναι ένα από τα πολλά θέματα στο πλαίσιο μιας μεγάλης προσπάθειας που κάνουμε στο ΙΝΕΡΠΟΣΤ, ενός Προγράμματος που το ονομάζουμε «Ελλάδα 2020″. Ο τίτλος «Διακυβέρνηση, Διαφάνεια και Ανάπτυξη» καλύπτει περισσότερα από τα θέματα που συζητήσαμε, κάναμε μια επιλογή γιατί δεν θα μπορούσαμε να τα καλύψουμε όλα σε μια μέρα.
Αφήσαμε έξω από τη σημερινή συζήτηση για τον ρυθμιστικό ρόλο του κράτους, το θέμα της ρύθμισης της αγοράς εργασίας. Αυτό είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα, για το οποίο θα χρειαστεί μια ειδική συζήτηση. Επίσης, αφήσαμε έξω τον ρυθμιστικό ρόλο του κράτους σχετικά με τα Μ.Μ.Ε.
Και αυτό είναι ένα τεράστιο θέμα που αγγίζει την ομαλή λειτουργία της ίδιας της δημοκρατίας και τις ρίζες της διαπλοκής. Πρέπει να έχουμε το θάρρος να συζητήσουμε αυτό το θέμα και θα το κάνουμε σύντομα.
Τέλος, αφήσαμε έξω και το νέο ρόλο του κράτους στον κοινωνικό τομέα. Πέρα από την αγορά προϊόντων και αγαθών, υπάρχουν και μια σειρά από κοινωνικά αγαθά, που είναι έξω από τον ανταγωνισμό της αγοράς και αφορούν στην κοινωνική πολιτική. Ο ρόλος του κράτους στην κοινωνική πολιτική, είναι ένα άλλο τεράστιο θέμα, που δεν το έχουμε αγγίξει και εκεί μπαίνει επίσης το θέμα της υγείας κ. Κρεμαστινέ, και που σύντομα θα πρέπει να συζητήσουμε με τη βοήθειά σας, καθώς και τα θέματα της παιδείας.
Θέλω να κλείσω εδώ και να σας ευχαριστήσω για την σημερινή παρουσία σας. Από την δική μας μεριά πρέπει να σας πω ότι, σας υποσχόμεθα ότι θα δουλέψουμε μαζί, θα είμαστε σε επαφή με όλους όσους πήραν μέρος σε αυτή την συζήτηση για τα επόμενα βήματα, για τις ομάδες εργασίας και τις συζητήσεις σε εξειδικευμένα θέματα που θα ακολουθήσουν. Νομίζω ότι η προθεσμία που έχουμε δώσει στους εαυτούς μας για την επόμενη άνοιξη είναι ρεαλιστική. Περιμένω να σας δω και στις άλλες εκδηλώσεις του ΙΝΕΡΠΟΣΤ. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.
