Γ.ΑΡΣΕΝΗΣ: Κυρίες και κύριοι επιτρέψτε μου να παρακάμψω το πρωτόκολλο των προσφωνήσεων και ν” απευθυνθώ σε εσάς έτσι όπως αισθάνομαι.
Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
Όταν εδώ και 1,5 μήνα οι οργανωτές της σημερινής εκδήλωσης μου ζήτησαν να μιλήσω σ” αυτήν την εκδήλωση, σκέφθηκα ότι θα ήταν μια καλή ευκαιρία που θα μας έδινε τη δυνατότητα να κάνουμε έναν καλό απολογισμό μιας δουλειάς δύο ετών στο Υπουργείο Παιδείας, μαζί με όλους τους συνεργαζόμενους Οργανισμούς και να δώσουμε τα στοιχεία των νέων δράσεων για τον επόμενο χρόνο.
Για μια ακόμα φορά όμως, η ζωή ακυρώνει τον προγραμματισμό. Και πιστεύω ότι θα συμφωνήσετε μαζί μου ότι σήμερα δεν είναι ίσως η καλύτερη στιγμή για να κάνουμε έναν νηφάλιο απολογισμό και να προγραμματίσουμε για το τι θα γίνει αύριο και μεθαύριο.
Σήμερα, ως πολιτικός, αισθάνομαι την ανάγκη ν” αντιμετωπίσω την πολιτική συγκυρία και ν” απευθυνθώ σ” αυτήν. Γι” αυτό αποφάσισα μόλις σήμερα το απόγευμα να μη σας διαβάσω το γραπτό κείμενο που είχα ετοιμάσει. Πιστεύω ότι σήμερα έχω χρέος να επικοινωνήσω μαζί σας δια ζώσης, χωρίς προετοιμασία και σημειώσεις, και να σας πω λίγα λόγια, αλλά λίγα λόγια από την καρδιά μου, έτσι όπως τα αισθάνομαι και τα σκέφτομαι.
Πολλοί μιλούν σήμερα για κρίση. Εγώ δεν συμφωνώ ότι περνάμε κρίση στο χώρο της παιδείας. Τα φαινόμενα που αντιμετωπίζουμε αυτές τις ημέρες είναι φαινόμενα αντιδράσεων που μπορούν να εξηγηθούν στην πορεία εφαρμογής ενός δύσκολου αλλά αναγκαίου έργου, της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Πιστεύω ότι η πρόοδος είναι εφικτή α λά Ελληνικά, προοδεύουμε αεί διαμαρτυρόμενοι, αλλά προοδεύουμε προς την σωστή κατεύθυνση.
Γι΄ αυτό δεν πιστεύω ότι η κρίση για την οποία μιλάμε σήμερα είναι κρίση σε βάθος. Υπάρχουν όμως προβλήματα, προβλήματα που πρέπει να τ” αντιμετωπίσουμε και να τ” αντιμετωπίσουμε με ειλικρίνεια και υπευθυνότητα.
Γιατί αν είναι κάτι που πρέπει να κάνουμε σήμερα είναι να παραδεχθούμε ότι η εποχή των ψευδαισθήσεων έχει περάσει. Περνάμε τώρα στην στιγμή της ευθύνης και της αλήθειας και πρέπει όλοι να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων και μαζί ν” αντιμετωπίσουμε την πρόκληση των καιρών.
Είπα ότι θα μιλήσω με λόγια απλά και ελληνικά αλλά, για να κάνω την επικοινωνία ακόμα πιο εύκολη, ίσως αρχίσω με μία λέξη κινεζική, γιατί τα κινεζικά σύμβολα ίσως μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε ο ένας τον άλλον καλύτερα.
Η λέξη «κρίση» στην κινεζική γλώσσα απεικονίζεται με δύο σύμβολα. Το ένα σύμβολο παριστάνει τον κίνδυνο και το άλλο σύμβολο παριστάνει την ευκαιρία. Απ” αυτή την οπτική γωνιά, μπορώ να δω την κρίση, την όποια κρίση, σαν το συνδυασμό του κινδύνου και της ευκαιρίας.
Υπάρχει, πράγματι, στην πορεία μας και κίνδυνος και ευκαιρία. Θα ήθελα τώρα, με λίγα λόγια, να δούμε και τους κινδύνους και την ευκαιρία. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος τι είναι; Να δεχθούμε την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση σαν ένα έργο ή έστω φιλοδοξία ενός πολιτικού, ενός υπουργού, ή έστω ως ένα έργο μιας κυβέρνησης.
Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση όμως δεν είναι ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση είναι απάντηση στο κάλεσμα των καιρών. Λέμε συνήθως ότι μια νέα εποχή ξεκινάει -αν θέλουμε να κυριολεκτήσουμε πρέπει να πούμε ότι η νέα εποχή έχει ήδη ξεκινήσει – και το ερώτημα είναι αν εμείς ως έθνος είμαστε έτοιμοι να μπούμε στη νέα εποχή ή, για μια ακόμα φορά, να επιλέξουμε με την δική μας αδράνεια και ομφαλοσκόπηση να μείνουμε πίσω από τις παγκόσμιες εξελίξεις. Θα πρέπει ν” αποφύγουμε αυτόν τον κίνδυνο και ν” αντιμετωπίσουμε την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση σαν κάτι που αφορά όλους μας και τις γενιές που θα έλθουν.
Συνήθως τον τελευταίο καιρό μιλάμε για την ΟΝΕ και λέμε μετά την ΟΝΕ τι; Εγώ θα σας απαντήσω ευθέως: Μετά την ΟΝΕ Παιδεία. Σκεφθείτε λίγα χρόνια από τώρα, με την Ελλάδα στην ΟΝΕ και ΕΥΡΩ το νόμισμα. Το ΕΥΡΩ είναι νόμισμα, το νόμισμα θα το διαχειριστούν άτομα, άτομα που θα πληρώνουν και θα πληρώνονται σε ΕΥΡΩ, άτομα που συσσωρεύουν ΕΥΡΩ και άτομα που δεν θα έχουν αρκετά ΕΥΡΩ για ν” αντιμετωπίσουν τις ανάγκες τους. Στη συναλλαγή αυτή, τα άτομα και οι πολίτες της Ευρώπης που θα έχουν το πάνω χέρι, θα είναι τα άτομα που είναι εξοπλισμένα με μία σύγχρονη παιδεία. Τα άτομα που μπορούν ν” αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της τεχνολογίας και των νέων καιρών, τα άτομα που μπορούν να ωφεληθούν των ευκαιριών που θα τους παρουσιαστούν. Τα άτομα με το έλλειμμα στο ΕΥΡΩ, θα είναι τα άτομα που έχουν μείνει πίσω στο χώρο της Παιδείας και της κατάρτισης.
Και έχω έναν εφιάλτη. Ο εφιάλτης είναι ότι, αν δεν κινηθούμε τώρα ταχύτατα, τα παιδιά της Γαλλίας με το «Μπακαλορεά» τα παιδιά της Γερμανίας με το «Αρμπιτούρ» θα πάνε μπροστά. Εάν αφήσουμε τα πράγματα έτσι όπως είναι, τα δικά μας παιδιά, με ένα απολυτήριο λυκείου χωρίς εκπαιδευτικό αντίκρυσμα, έτσι μ΄ ένα χαρτί χωρίς αξία, δεν θα μπορέσουν ν” αντιμετωπίσουν με ανταγωνιστικότητα, με αυτοπεποίθηση και αποτελεσματικότητα τη ζωή, δεν θα μπορέσουν ν” αντιμετωπίσουν τα Γαλλόπουλα και τα Γερμανόπουλα.
Αν λοιπόν θέλουμε ν” ανοίξουμε το δρόμο στη νέα γενιά, θα πρέπει να χτίσουμε την παιδεία μας για τη ζωή μέσα στην Ευρώπη μετά την ΟΝΕ. Είναι για το λόγο αυτό που θα πρέπει να δούμε το θέμα της παιδείας όχι μόνο σαν ένα θέμα που αφορά όλους εμάς μέσα στην αίθουσα, που άμεσα ή έμμεσα ασχολούμεθα με το θέμα της εκπαίδευσης. Θα πρέπει να το δούμε σαν θέμα εθνικό, που αφορά όλους μας, που αφορά το μέλλον της νέας γενιάς.
Και εγώ ως πολιτικός προτιμώ χίλιες φορές τις κατακραυγές των νέων, τώρα που τους λέμε ότι τέλειωσαν οι ψευδαισθήσεις, ότι ψέματα τους έλεγαν στο παρελθόν, ότι πρέπει ν” αντιμετωπίσουμε με ευθύνη το αύριο με την δική μας την βοήθεια, προτιμώ σήμερα τις κατακραυγές, παρά την ιστορική ευθύνη να αδρανήσουμε, ν” αφήσουμε άοπλα τα παιδιά να βγούν στη ζωή του ανταγωνισμού στον 21ο αιώνα, χωρίς τα εφόδια που πρέπει να τους δώσουμε με μία σύγχρονη παιδεία.
Ο κίνδυνος διαγράφεται σαφής αν σκεφθούμε τι θα γίνει αν δεν προχωρήσουμε με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Τι θα γίνει αν συνεχίσουμε να συζητάμε, να ομφαλοσκοπούμε και ν” ακυρώνουμε τις προσπάθειες των άλλων. Σίγουρα, δεν θα είναι ένα άλλο σύστημα, η λύση δεν θα έρθει με την κατάρρευση της δημόσιας παιδείας και την ανάπτυξη της ιδιωτικής παιδείας. Η ιδιωτική παιδεία χρειάζεται δυνατή δημόσια παιδεία για να την συμπληρώνει. Από μόνη της δεν μπορεί να δώσει απάντηση.
Αν δεν συνεχίσουμε το δρόμο που ανοίξαμε, θα έχουμε μία κοινωνία πολλών ταχυτήτων. Μία σκληρή, ταξική κοινωνία των προνομιούχων, που μπορούν να εξοπλίσουν τα παιδιά τους με σύγχρονη παιδεία σε ιδιωτικά σχολεία και στο εξωτερικό και της μεγάλης μάζας των νέων, των τεχνολογικά αναλφάβητων, χωρίς τον εξοπλισμό ν” αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα του 21ου αιώνα. Αυτός είναι ο κίνδυνος.
Αλλά υπάρχει και η ευκαιρία. Η ευκαιρία είναι ότι, έστω και αργά, έστω και τώρα, μπορούμε να ξεκινήσουμε, με ταχείς όμως ρυθμούς χωρίς πισογυρίσματα, ν” αναβαθμίσουμε τη δημόσια παιδεία, να κάνουμε τις τομές που χρειάζεται να γίνουν και, βοηθώντας ο ένας τον άλλον, να προχωρήσουμε μπροστά.
Εμείς οι Έλληνες έχουμε τούτο εδώ το χαρακτηριστικό. Εχουμε ανελαστικές συνήθειες. Δεν αλλάζουμε εύκολα, αλλάζουμε δύσκολα, αλλά όταν το πάρουμε απόφαση ν” αλλάξουμε, η προσαρμογή μας είναι ταχύτατη και αποτελεσματική.
Πιστεύω ότι, αν και αργήσαμε να βάλουμε τα πράγματα στο σωστό δρόμο, η προσαρμογή μας θα είναι ταχύτατη, η αναβάθμιση της παιδείας μας θα γίνει με ταχύτατους ρυθμούς και, μπορούμε να πούμε ότι, τα επόμενα χρόνια στην πρώτη 10ετία του 21ου αιώνα, η Εθνική μας Παιδεία θα βρίσκεται ανάμεσα στην πρωτοπορία της εκπαίδευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Για να το κάνουμε όμως αυτό, θα πρέπει ν” αρχίσουμε να συζητάμε αναμεταξύ μας για τα προβλήματα της Παιδείας, για το περιεχόμενο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Αλλά δεν κάνουμε αυτό. Συζητάμε τα συμπτώματα ενός νοσούντος οργανισμού και αποφεύγουμε ν” αντιμετωπίσουμε την ίδια την πάθηση. Και ρωτώ, γιατί το κάνουμε αυτό; Δεν έχουμε κοινό νού; Βεβαίως το πρόβλημα δεν είναι εκεί. Κοινός νους λέει ότι τα πραγματικά προβλήματα της παιδείας σήμερα δεν μπορούν ν” αναζητηθούν στο γεγονός ότι έχουμε διπλοβάρδιες, ότι υπάρχουν σπασμένα τζάμια στα σχολεία, ότι υπάρχουν κενά εκπαιδευτικών ή ότι ορισμένα βιβλία δεν έχουν φτάσει την ποιότητα που θέλαμε.
Αυτά τα προβλήματα υπήρχαν, υπάρχουν και πάντα θα υπάρχουν και πάντα θα προσπαθούμε για το καλύτερο. Αλλά αυτά είναι τα συμπτώματα. Η πάθηση βρίσκεται αλλού και πρέπει να έχουμε το θάρρος να το αναγνωρίσουμε ότι έχουμε μια γενική κρίση ταυτότητας.
Έχουμε μια κρίση ταυτότητας γιατί, σήμερα, ο μαθητής δεν ξέρει γιατί είναι μαθητής. Ο δάσκαλος δεν ξέρει γιατί είναι δάσκαλος και ο γονιός δεν ξέρει τι ζητάει από τον εαυτό του, από το παιδί του, και από τον εκπαιδευτικό.
Πίσω όμως από την κρίση των ρόλων μας, υπάρχει κάτι άλλο. Και νομίζω ότι ήρθε η στιγμή να πούμε την αλήθεια στον εαυτό μας. Όπως λέει το λαϊκό τραγούδι, «είπαμε χίλια ψέματα, ας πούμε και μια αλήθεια». Η αλήθεια είναι ότι η πάθηση πηγάζει από το φόβο, την ανασφάλεια που κουβαλάμε όλοι μας, ο καθένας χωριστά και όλοι μαζί, για τη μεγάλη αλλαγή που συντελείται. Γιατί η νέα παιδεία, η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση αποσκοπεί στο να επαναφέρει τη δημιουργία και την προσφορά στον τόπο, να ξαναδώσει δηλαδή νόημα στην ίδια τη ζωή.
Και αυτό τρομάζει. Τρομάζει γιατί η ιδεολογία του καταναλωτισμού, που επικράτησε σ΄ όλες τις τελευταίες 10ετίες, η κουλτούρα του βολέματος, της ευκολίας, της ήσσονος προσπάθειας, μας φοβίζει και μας αποτρέπει ν” αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα.
Και βέβαια η ιδεολογία της ήσσονος προσπάθειας λειτουργεί αποσταθεροποιητικά, γιατί προωθεί τους έρποντες ανίκανους και ακυρώνει κάθε σοβαρή και υπεύθυνη πρωτοβουλία και κατεδαφίζει τις αξίες που κατοχυρώνουν την υπεύθυνη εργασία και την αξιοκρατία.
Είναι λοιπόν η στιγμή της αλήθειας, η στιγμή της ευθύνης. Δεν είναι τα σπασμένα τζάμια, δεν είναι οι ελλείψεις και τα κενά των εκπαιδευτικών, δεν είναι τα βιβλία που μπορεί να φτάνουν μία ή δύο βδομάδες αργότερα, είναι το δικό μας το δίλημμα: Αν θ” αντιμετωπίσουμε με ευθύνη την πρόκληση ή όχι. Ή θ” αντιμετωπίσουμε την νέα πρόκληση ως στρουθοκάμηλοι, περιμένοντας να περάσει η θύελλα και η νέα εποχή να μας ξεχάσει ή θα αντιμετωπίσουμε την πρόκληση με τόλμη, ευθύνη και υψηλό αίσθημα αποστολής. Πιστεύω ότι η επιλογή είναι σαφής. Το να συζητούμε για τα συμπτώματα, το να ομφαλοσκοπούμε και ν” ακυρώνουμε τις προσπάθειες των άλλων αυτό δεν λέγεται πρόοδος, αυτό δεν λέγεται υπευθυνότητα. Πρέπει να αντικρίσουμε την αλήθεια και να αναλάβουμε τις ευθύνες μας.
Καλούμεθα λοιπόν όλοι να δούμε τον ίδιο μας τον εαυτό στον καθρέφτη και να παραδεχθούμε ότι ζούσαμε σε μια περίοδο ψευδαισθήσεων και ήλθε σήμερα η στιγμή να πούμε πρώτα απ” όλα στους εαυτούς μας την αλήθεια, ότι δεν πάει άλλο, ότι το σύστημα έχει χρεωκοπήσει, το οφείλουμε στη νέα γενιά ν” αλλάξουμε πρώτα εμείς για ν” αλλάξουμε το σύστημα και να προχωρήσουμε μπροστά.
Θα πρέπει όλοι εμείς σ” αυτή την αίθουσα, Ακαδημαϊκοί, Πανεπιστημιακοί, μαχόμενοι εκπαιδευτικοί στην Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, ειδικοί της κατάρτισης, συνάδελφοι πολιτικοί και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, να δούμε την υπόθεση της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης ως μια ιστορική ευθύνη και πρόκληση που δεν μας χωρίζει, αλλά μας ενώνει όλους, σε μια μεγάλη εθνική προσπάθεια.
Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
Είναι η στιγμή της ευθύνης για όλους μας.
Και θ” αρχίσω ως πολιτικός από τους πολιτικούς. Στη σημερινή εποχή είναι πολύ της μόδας τα καλλιστεία στην πολιτική. Θα συμβούλευα όμως αυτούς που φιλοδοξούν για καλλιστεία ν” αναζητήσουν άλλους, πιο πρόσφορους χώρους για τέτοια δόξα και ανάδειξη. Η πολιτική είναι σκληρός στίβος, είναι στίβος προσφοράς.
Πολιτικός δεν είναι εκείνος που απλώς εκφράζει τις ανάγκες των δειλών, των νωθρών, των φοβισμένων. Πολιτικός δεν είναι εκείνος που απλώς μεταφέρει τις ευαισθησίες του παιδιού του.
Πολιτικός είναι εκείνος που τολμά να πάρει το ρίσκο, ν” ανοίξει τους δρόμους για μια καινούρια πορεία. Πολιτικός είναι αυτός που πιστεύει ότι η πρόοδος είναι εφικτή. Και θυσιάζεται, αν χρειαστεί, για την ίδια την πρόοδο που πιστεύει.
Είναι αλήθεια ότι ζούμε σε μια περίοδο αναξιοπιστίας και, πράγματι, πολλοί πολιτικοί δεν έχουν σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Αλλά δεν είμαστε όλοι ίδιοι μέσα στον πολιτικό χώρο. Υπάρχουν πολλοί που είναι διατεθειμένοι να σηκωθούν και να προχωρήσουν μπροστά, για μια καινούρια πορεία, για μια πορεία με αυτοθυσία, αλλά για μια πορεία που έχει και όραμα και πιστεύει ότι η πρόοδος μπορεί να ευδοκιμήσει σ΄ αυτόν τον τόπο.
Για τους εκπαιδευτικούς, προτιμώ να τους αποκαλώ δάσκαλους γιατί αυτός είναι ο μεγαλύτερος τίτλος τιμής που μπορείς να δώσεις σε έναν πολίτη. Χάσαμε το δάσκαλο σ” αυτό τον τόπο και, χωρίς το δάσκαλο, δεν μπορούμε να κάνουμε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.
Στο χώρο της εκπαίδευσης κινούνται πρόσωπα που δεν εκπροσωπούν την Κοινότητα των δασκάλων. Τους βλέπουμε συχνά στα παράθυρα των τηλεοράσεων, τους βλέπουμε στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Αλλά δεν είναι αυτοί οι δάσκαλοι που χρειαζόμαστε.
Οι δάσκαλοι πρέπει ν” αναλάβουν και αυτοί την ευθύνη τους. Πρέπει να δεχθούν και αυτοί ότι έτσι, με τις συνήθειες του παρελθόντος, με τις ατέλειες και τις ελλείψεις που και αυτοί οι ίδιοι έχουν, θα πρέπει να κάνουν την υπέρβαση και να πάρουν την ευθύνη επάνω τους και να πουν στα παιδιά ότι ναι, παρά τα πολλά εμπόδια και προβλήματα, θ” ανοίξουμε ένα καινούριο κεφάλαιο για να βοηθήσουμε τα παιδιά. Θα πρέπει, πάνω απ΄ όλα, να πούν την αλήθεια στα παιδιά.
Όχι την αλήθεια όπως θα θέλαμε να είναι, αλλά την αλήθεια έτσι όπως είναι. Και να τους δώσουμε το θάρρος να προχωρήσουν μπροστά. Όχι να φοβίσουμε τα παιδιά για το μέλλον, αλλά να τους δώσουμε θάρρος ότι μπορούν να σταθούν μόνα τους, χωρίς τα παραδοσιακά δεκανίκια, αρκεί να τα βοηθήσουμε και εμείς.
Είναι αλήθεια ότι πολλοί δάσκαλοι έχουν ξεστρατήσει από το ρόλο και το λειτούργημά τους, αρκετοί για να δημιουργήσουν ένα βαρύ κλίμα, το κλίμα που επικρατεί σήμερα στον εκπαιδευτικό χώρο. Αλλά δεν είναι όλοι οι δάσκαλοι έτσι. Δεν είναι όλοι οι δάσκαλοι ίδιοι. Υπάρχουν πολλοί δάσκαλοι – πιστεύω εγώ η μεγάλη πλειοψηφία – που είναι έτοιμοι να σηκωθούν και ν” αναλάβουν τις ευθύνες τους. Αυτούς τους δασκάλους θέλουμε ν” αναδείξουμε και αυτοί οι δάσκαλοι πρέπει σήμερα να μιλήσουν στην ελληνική κοινωνία, στον απογοητευμένο γονιό και στα παιδιά. Αυτοί πρέπει να μιλήσουν και να πουν ότι υπάρχει η ψυχή του δασκάλου μέσα στην εκπαιδευτική Κοινότητα και, ναι, με αυτούς τους δασκάλους, μπορούμε να κάνουμε την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά.
Πάνω απ” όλα η νεολαία θέλει πρότυπα και δεν μπορεί να έχει κανέναν άλλον ως πρότυπο παρά τον δάσκαλο. Στον αθλητισμό έχουμε τους πρωταθλητές ως πρότυπα. Πρέπει να βγάλουμε τους πρωταθλητές στο χώρο των δασκάλων να είναι τα υποδείγματα για τα παιδιά μας. Αυτούς θέλουμε ν” αναδείξουμε και αυτοί υπάρχουν και πρέπει να μιλήσουν για να τους ακούσουν και να τους δουν τα παιδιά.
Για τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης: Είναι της μόδας ξέρετε, όταν κανείς βρίσκεται σε δυσκολία, να τα βάζει με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Θα μου ήταν βολικό να το κάνω και εγώ σήμερα, με έχουν άλλωστε περιποιηθεί ιδιαίτερα τις τελευταίες εβδομάδες και θα μπορούσαμε να πούμε ότι θα ήταν τουλάχιστον «fair» να ανταπέδιδα τις φιλοφροσύνες! Δεν θα το κάνω όμως αυτό.
Δεν θα το κάνω γιατί ακόμα ελπίζω ότι, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στον αμείλικτο ανταγωνισμό για την επικαιρότητα και το εντυπωσιακό, θα πρέπει να υπάρχει και κάποια σπίθα ευθύνης ότι, τουλάχιστον όσον αφορά τα παιδιά μας, όσον αφορά την παιδεία, θα πρέπει να πρυτανεύσει η αντικειμενική νηφάλια ενημέρωση. Το σοβαρό δεν είναι συνήθως εντυπωσιακό, αλλά είναι αναγκαίο να προβάλλεται με υπευθυνότητα.
Κάνω για μια ακόμα φορά μια έκκληση προς τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης να αποδεχθούν ότι δεν είναι μόνο τα εντυπωσιακά, τα φθηνά και τα χυδαία που συμβαίνουν. Υπάρχουν και πολλά άλλα γεγονότα που δεν εντυπωσιάζουν, αλλά είναι περισσότερο σοβαρά, είναι και περισσότερο αντιπροσωπευτικά του τί συμβαίνει μέσα στην εκπαιδευτική Κοινότητα.
Και για το γονιό θέλω να πω δυο λόγια. Η ανάπτυξη του παιδιού συντελείται και μέσα στην οικογένεια και μέσα στο σχολείο. Για να πάει καλά το παιδί στο σχολείο χρειάζεται η φροντίδα του γονιού. Ο γονιός πρέπει να καταλάβει ότι δεν μπορεί να χρησιμεύσει ως άλλοθι, υποκατάστατο του δικού του ρόλου, η επιδότηση, το χρήμα και το φροντιστήριο.
Το ν” αντιμετωπίσει δυσκολίες και να πει ότι, τι να κάνουμε, είναι δύσκολα τα πράγματα, θα πληρώσω φροντιστήριο για το παιδί μου, για να έχω και την συνείδησή μου ήσυχη ότι κάνω το καθήκον μου δεν είναι το ζητούμενο.
Το ζητούμενο για το γονιό είναι να σταθεί δίπλα στο παιδί του. Να κατανοήσει ότι το παιδί του θα αντιμετωπίσει δύσκολες μέρες στο μέλλον. Να το στηρίξει στην προσπάθειά του και να πάρει πιο ενεργό μέρος μέσα στο σχολείο, μέσα στη σχολική μονάδα με τους Συλλόγους των γονέων.
Έχει εκχωρηθεί ο χώρος των συλλόγων των γονέων σε «επαγγελματίες» γονιούς. Αλλά, οι πραγματικοί γονείς πρέπει να μπουν μέσα στους Συλλόγους Γονέων για να βοηθήσουν την ανόρθωση της σχολικής μονάδας, την αναζωογόνηση της σχολικής μονάδας για μια πραγματική συνεργασία ανάμεσα στο μαθητή, το δάσκαλο, τον καθηγητή και τον γονιό.
Και, τέλος, μερικά λόγια για τον ίδιο τον μαθητή. Όλοι μας, κυρίως ένας πολιτικός, πάντοτε μιλάει με τα καλύτερα λόγια για τα παιδιά. Και δεν μπορεί να γίνει αλλιώς, γιατί η νεολαία μας είναι η ελπίδα μας. Το ν” αγαπάμε τα παιδιά δεν σημαίνει ότι πάντα θα μιλάμε με κολακευτικά λόγια γι” αυτά και θα τους κρύβουμε την αλήθεια.
Αν πράγματι τα αγαπάμε, δεν πρέπει να χαϊδεύουμε τ” αυτιά των παιδιών. Πρέπει να μιλήσουμε ειλικρινά στα παιδιά και πρέπει να τους πούμε ότι όλα αυτά τα χρόνια είχαμε ένα σύστημα παιδείας που τους αδικούσε. Θα πρέπει ίσως να ζητήσουμε και συγνώμη απ” αυτά τα παιδιά που τα φέραμε σ” αυτό το επίπεδο της αγραμματοσύνης.
Πρέπει να τους πούμε την αλήθεια και να τους πούμε ότι τα ψέματα τελείωσαν. Ότι πρέπει και αυτά να ξεχάσουν τις κακές, δικές μας συνήθειες, τις ψευδαισθήσεις, την ιδεολογία της ήσσονος προσπάθειας, και ότι, από εδώ και πέρα, πρέπει να προσπαθήσουν χωρίς φόβο, με την δική μας την στήριξη, με την δική μας την αγάπη, χωρίς δεκανίκια και χωρίς κολακείες.
Δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις για τα παιδιά. Λύσεις υπάρχουν, αλλά πρέπει να δουλέψουν και πρέπει να τους πούμε ότι θα δουλέψουμε μαζί σ” αυτό το δρόμο. Αλλά να μην τους ξαναπούμε τα ψέματα που είπαν σε περασμένες γενιές. Δεν θέλω να δω και αυτή τη γενιά των παιδιών να πάει χαμένη.
Πολλοί με ρωτούν «γιατί άρχισες την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση τώρα; Τώρα στην Β΄ Λυκείου; Δεν την άφηνες για το Δημοτικό;» Έχουμε πράγματι αρχίσει από το Δημοτικό και, πρέπει να σας πω ότι, όλοι μας που δουλεύουμε στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση έχουμε αυτή την ελπίδα ότι θα ζήσουμε και θα δούμε το 2010 αυτά τα παιδιά που είναι στην Α΄ Δημοτικού σήμερα να τελειώνουν το Λύκειο και να πούμε, να, αυτό το επίπεδο θέλουμε. Αυτούς τους πολίτες θέλουμε, με παιδεία υψηλής ποιότητας, με κριτική σκέψη, που μπορούν να συγκριθούν ευνοϊκά με τα παιδιά της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, με γερές βάσεις και με γερές τις ρίζες στον ελληνικό πολιτισμό.
Θα το δούμε αυτό και θα το χαρούμε. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα θυσιάσουμε τις άλλες ηλικίες και τα άλλα παιδιά που είναι σε μεγαλύτερες τάξεις και θα βγούν από το σχολείο από τώρα μέχρι το 2010. Όχι, θα κάνουμε μια προσπάθεια και γι” αυτά τώρα και θα βελτιώσουμε εντυπωσιακά το εκπαιδευτικό τους επίπεδο.
Όλα αυτά μπορεί να πονούν, μπορεί να ξενίζουν. Αλλά αυτό που πονάει πάνω απ” όλα είναι η αδυναμία πολλών να πουν την αλήθεια και ν” αναλάβουν τις ευθύνες απέναντι σ” αυτή την πραγματικότητα.
Έτσι όπως περνάει η ημέρα η δική μου στο Υπουργείο πρέπει να σας εξομολογηθώ ότι υπάρχουν και στιγμές απογοήτευσης, όταν αντιμετωπίζω το φαινόμενο του μιθριδατισμένου πολίτη που κάτω από τον καταιγισμό παραπληροφόρησης και την περίσσεια φλυαρία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης αδιαφορεί και δεν αντιδρά.
Δεν αντιδρά. Είναι στιγμές απογοήτευσης. Είναι στιγμές μοναξιάς. Αλλά αυτές οι λίγες στιγμές αντισταθμίζονται με πολλές άλλες: όταν έρχομαι σε επαφή με τα ζωντανά νιάτα στο σχολείο, με την αμφισβήτησή τους, αλλά με το σφρίγος της ζωής και την ελπίδα.
Όταν έρχομαι σε επαφή με το μαχόμενο δάσκαλο στη σχολική μονάδα που δουλεύει, που πιστεύει και εξακολουθεί να οραματίζεται.
Όταν έρχομαι σε επαφή με συναδέλφους πολιτικούς, απ” όλες τις παρατάξεις, που πιστεύουν ότι δεν έχουμε άλλο δρόμο, παρά να πάμε μόνο μπροστά.
Αν όταν άνοιξα αυτό το δύσκολο δρόμο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, είχα κάποιους ενδοιασμούς και κάποιες αμφιβολίες μέσα μου, αυτές οι μικρές αμφιβολίες έχουν ξεπεραστεί. Αν ήμουν βέβαιος για το δρόμο που ακολουθήσαμε τότε, είμαι πάνω από βέβαιος τώρα ότι πράγματι αυτός είναι ο δρόμος. Αυτό τον δρόμο θ” ακολουθήσουμε γιατί αυτός είναι και ο σωστός δρόμος.
Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
Ο δρόμος της ολοκλήρωσης της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης – ακριβώς επειδή απαιτεί ν” αλλάξουμε μέσα μας όλοι: δάσκαλοι, πολιτικοί, γονείς και μαθητές – είναι ένας δύσκολος δρόμος. Είναι ένας δρόμος που απαιτεί προσπάθειες απ” όλους μας. Αλλά όλοι μαζί, νομίζω ότι μπορούμε να το καταφέρουμε.
Και πρέπει να επιτύχουμε το στόχο μας για το καλό της πατρίδας μας. Δεν θα μπω στα βασικά χαρακτηριστικά της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Άλλωστε σας είναι γνωστά. Ούτε θα μιλήσω για τα βήματα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που έχουν γίνει και που άλλοτε ερμηνεύονται και άλλοτε παρερμηνεύονται.
Θεωρώ όμως αναγκαίο να αναφερθώ και πάλι στους 5 βασικούς άξονες της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης.
Ο πρώτος βασικός άξονας της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης είναι η κατοχύρωση του κοινωνικού δικαιώματος της απρόσκοπτης πρόσβασης σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Αυτή είναι μια επαναστατική αρχή. Ήταν όνειρο πολλών γενεών που γίνεται πραγματικότητα. Πρόσβαση χωρίς εκπαιδευτικό αποκλεισμό από το Νηπιαγωγείο μέχρι και την Τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Αυτό όχι σαν θεωρητικό στόχο, αλλά σαν ένα στόχο υλοποιήσιμο στο άμεσο μέλλον. Η ανοιχτή πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, με την κατάργηση των Γενικών Εξετάσεων και το άνοιγμα των ΑΕΙ και των ΤΕΙ, δεν είναι απλά μια υπόθεση, είναι πραγματικότητα. Με τα 70 νέα Τμήματα που συγκροτούνται από τώρα, με τα Προγράμματα Σπουδών Επιλογής, με την ανάπτυξη της λειτουργίας του Ανοικτού Πανεπιστημίου ανοίγουμε το δρόμο στη νέα γενιά στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, χωρίς φραγμούς. Αυτός που έχει τα τυπικά προσόντα όποτε θέλει μπορεί να έχει την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Αλλά για να φτάσει μέχρι αυτό το στάδιο το παιδί θα πρέπει να έχει την βοήθεια και τη στήριξη της πολιτείας για ν” αντισταθμίσει όποια μειονεκτήματα ή μαθησιακά προβλήματα έχει που πηγάζουν είτε από το οικογενειακό ή το κοινωνικό του περιβάλλον. Γι” αυτό έχουμε το ολοήμερο νηπιαγωγείο, γι” αυτό έχουμε το ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο, γι” αυτό έχουμε την ενισχυτική διδασκαλία και στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο για να καλύψει όλες τις ανάγκες των παιδιών και να αμβλύνει τον εκπαιδευτικό αποκλεισμό που είναι η χειρότερη μορφή του κοινωνικού αποκλεισμού.
Είναι ευθύνη της πολιτείας να φροντίσει το παιδί μέσα στο σχολείο και να του καλύψει όποια κενά έχει, έτσι που η πρόσβαση του σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης να είναι ανοικτή, ανεξάρτητα από την οικογενειακή και την κοινωνική του εκπαίδευση.
Σε τελευταία δηλαδή ανάλυση ο άξονας αυτός κάνει την εκπαίδευση, το νέο εκπαιδευτικό σύστημα την πιο ισχυρή κοινωνική παρέμβαση της πολιτείας για την προώθηση της κοινωνικής συνοχής της χώρας.
Δεύτερος άξονας είναι η διεύρυνση των επιλογών. Στη σημερινή εποχή ο πολίτης έχει ανάγκη να έχει επιλογές μπροστά του, να μην κλείνεται ο ορίζοντας των επιλογών όσο ανεβαίνει τις βαθμίδες της εκπαίδευσης ή της επαγγελματικής του καριέρας.
Για να γίνει αυτό το άτομο χρειάζεται πρώτα απ” όλα στέρεες βάσεις μιας γενικής παιδείας. Καταπολεμούμε την ιδεολογία της εξειδίκευσης, την κουλτούρα των δεσμών, όπου ο μαθητής μάθαινε αποστηθίζοντας τα 3-4 μαθήματά του.
Εμείς θέλουμε το παιδί να ξέρει την ελληνική του παράδοση, την ελληνική του ιστορία, τη γλώσσα του, τα μαθηματικά του, την τεχνολογία του και την φυσική του. Αυτό θα πει Γενική Παιδεία και, με βάση αυτή την Γενική Παιδεία, θα του δώσουμε πολλές δυνατότητες επιλογής και εξειδίκευσης όποτε θέλει και όπως θέλει, σε επίπεδο επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Οι επιλογές που γίνονται σήμερα και μπορούν ν” αλλάξουν αύριο. Γι” αυτό το εκπαιδευτικό μας σύστημα δίνει προτεραιότητα στην οριζόντια κινητικότητα. Ο μαθητής ή ο φοιτητής μπορεί άνετα να κινείται και ν” αλλάζει τις επιλογές του, ανάλογα είτε με μεταβαλλόμενες δικές του προτιμήσεις είτε με τις μεταβαλλόμενες ανάγκες στο χώρο της παραγωγής και της οικονομίας μέσα στην οποία κινείται.
Τρίτος άξονας είναι η δια βίου εκπαίδευση και κατάταξη. Είναι περασμένη η εποχή που ήθελε το μαθητή και το φοιτητή να ταυτίζεται με ορισμένες ηλικίες, φοιτητής στα 18, απόφοιτος των Πανεπιστημίων στα 24 – 25 και τέλος της επαφής του πολίτη με το χώρο της γνώσης, με το χώρο της μάθησης και της εκπαίδευσης.
Από εδώ και πέρα στη νέα εποχή η επαφή του πολίτη με την Παιδεία και την εκπαίδευση είναι διαρκής. Σε μια νέα εποχή που ο πολίτης θ” αλλάξει 5 ή 6 φορές επάγγελμα στην καριέρα του, σε μια νέα εποχή που αυτός που αποφοιτά σήμερα από το Πανεπιστήμιο σε 10 χρόνια θα δει να έχουν απαξιωθεί το 80% των τεχνολογικών του γνώσεων, ο πολίτης θα χρειάζεται να μπαίνει και να ξαναμπαίνει στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση.
Η δια βίου εκπαίδευση και κατάρτιση θα πρέπει να έχει θεσμούς που να μπορούν ν” ανταποκριθούν σ” αυτές τις ανάγκες. Τα Προγράμματα Σπουδών Επιλογής είναι ένας απ” αυτούς τους θεσμούς που ανταποκρίνεται στις νέες συνθήκες.
Ένας άλλος βασικός άξονας, ο τέταρτος άξονας, είναι η διασύνδεση της εκπαίδευσης με την κατάρτιση και τα επαγγελματικά δικαιώματα. Το έχουμε ξεκαθαρίσει και το επαναλαμβάνω ότι δεν είναι ευθύνη της εκπαίδευσης, δεν είναι ευθύνη των Πανεπιστημίων, να κάνουν τον επαγγελματικό προγραμματισμό.
Ο χώρος της εκπαίδευσης είναι χώρος γνώσης και μάθησης. Αλλά αυτοί οι χώροι θα πρέπει ν” αναπτύξουν τα προγράμματά τους με τα μάτια στραμμένα στην πραγματικότητα και στη ζωή έξω από το χώρο της εκπαίδευσης.
Γι” αυτό η Γενική Παιδεία θα πρέπει να είναι συνδεδεμένη κατά κάποιο τρόπο και με την κατάρτιση και την εξειδίκευση. Γι” αυτό θα πρέπει παράλληλα με την εκπαίδευση ν” αναπτυχθούν περαιτέρω οι θεσμοί της κατάρτισης και στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα με τα ΙΕΚ, αλλά θα πρέπει επίσης στον Πανεπιστημιακό χώρο ν” αναπτυχθεί η διασύνδεση ανάμεσα στα μεταπτυχιακά προγράμματα, στην έρευνα και στις ανάγκες στο χώρο της ίδιας της παραγωγής.
Ο 5ος βασικός άξονας της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης είναι η αναβάθμιση της ποιότητας της ίδιας της εκπαίδευσης, που σημαίνει αναβάθμιση του ίδιου του εκπαιδευτικού. Έχουμε καταθέσει φιλόδοξα προγράμματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών που είναι σήμερα στο χώρο της εκπαίδευσης, αλλά δίνουμε και ιδιαίτερη σημασία στην ποιοτική αναβάθμιση των νέων εκπαιδευτικών που προσλαμβάνονται με διαγωνισμό. Πιστεύω ότι καταλυτικός θα είναι ο θεσμός της αξιολόγησης του μαθητή, του εκπαιδευτικού, της σχολικής μονάδας, των ΑΕΙ και των ΤΕΙ. Μόνο με αξιολόγηση όλων θα αλλάξει το σύστημα και θα έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Αν αυτοί είναι οι βασικοί στόχοι της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, πιστεύω ότι δεν θα υπάρχουν δυσκολίες, θα συμφωνήσουμε ότι αυτό μπορεί να είναι μια πλατφόρμα πάνω στην οποία μπορούμε να κινηθούμε.
Δεν ζητώ απ” όλους να συμφωνήσουμε στις λεπτομέρειες της μεταρρύθμισης. Η εξειδίκευση είναι ευθύνη της κυβέρνησης, αλλά οι βασικές αρχές νομίζω ότι μπορούν να είναι αντικείμενο ευρύτατης συναίνεσης και στον εκπαιδευτικό και στον πολιτικό χώρο. Γιατί η πορεία της αναβάθμισης της παιδείας χρειάζεται σταθερότητα, χρειάζεται ευρύτατη κοινωνική και πολιτική συναίνεση.
Πιστεύω ότι πάνω σε αυτές τις βασικές αρχές μπορούμε να συμφωνήσουμε. Πρέπει επιτέλους να πετύχουμε μια συναίνεση ως προς την γενική κατεύθυνση πού πάμε και τι θέλουμε. Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε άνετα αν, όπως είπα στην αρχή της ομιλίας μου, αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας, πούμε στους εαυτούς μας την αλήθεια και πάρουμε και την μεγάλη απόφαση για ένα καινούριο ξεκίνημα μαζί.
Μπορούμε να το κάνουμε αυτό; Εγώ πιστεύω ότι μπορούμε όλοι ν” αντλήσουμε ελπίδα από τα μάτια των νέων όταν με αθωότητα μας κοιτούν, όταν τα ίδια τα νιάτα ονειρεύονται για την δική τους τη ζωή. Αισθάνομαι ότι το οφείλουμε στα παιδιά μας να κάνουμε αυτή την προσπάθεια και πρέπει να δώσουμε όλοι μαζί τα χέρια και να ατενίσουμε το μέλλον βάζοντας τους στόχους ψηλά. Ποτέ κάτω. Έχει πολλή λάσπη κάτω. Να κοιτάξουμε ψηλά, να σηκώσουμε ψηλά το όραμα της Ελλάδας και να ανταποκριθούμε στην πρόκληση. Επιτρέψατέ μου να εκφράσω την πίστη μου ότι θα τα καταφέρουμε.
Σας ευχαριστώ πολύ.
