Με την ανακοίνωση των φετεινών αποτελεσμάτων στις πανελλήνιες εξετάσεις, η συζήτηση για τη λειτουργία των περιφερειακών – και όχι μόνο – ΤΕΙ κινδυνεύει να παρεκτραπεί σε άγονες αντεγκλήσεις, ακυρώνοντας τελικά τη δυνατότητα αποτελεσματικής δράσης και παρέμβασης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που έχουν προκύψει. Επειδή το θέμα με είχε απασχολήσει στο παρελθόν, θέλω να κάνω μερικά σχόλια και να προτείνω συγκεκριμένα μέτρα, ιδιαίτερα για τα πιο πρόσφατα, τα μετά το 1996 ιδρυθέντα τμήματα.
ΟΙ ΑΙΤΙΑΣΕΙΣ:
Τρεις είναι οι αιτιάσεις που προβάλλονται εναντίον της υφιστάμενης κατάστασης:
1. Η βάση του 10:
Η θέση αυτή είναι άκρως αντιφατική. Υπενθυμίζω ότι όλοι οι υποψήφιοι για την τριτοβάθμια εκπαίδευση κατέχουν ήδη απολυτήριο Ενιαίου Λυκείου με βαθμό άνω του 10! Η γενικά αποδεκτή θέση, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, είναι ότι η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ανοικτή σε όσους έχουν επιδείξει επαρκή επίδοση στο Λύκειο. Σε μερικές περιπτώσεις, μπορεί βέβαια ο μέσος όρος των 6 πανελληνίως εξεταζομένων μαθημάτων (από το σύνολο των 14 μαθημάτων) να είναι κάτω του 10. Αυτή πράγματι είναι η περίπτωση των 38.982 μαθητών για το 2006. Από εκπαιδευτική άποψη όμως, ποιό είναι το νόημα αυτού του φαινομένου; Δύο τινά μπορεί να συμβαίνουν: ή η «ρουλέτα» των 6 μαθημάτων δεν είναι αντικειμενικός δείκτης επίδοσης των μαθητών (μια μικρή αδιαθεσία, μια μικρή απροσεξία την ώρα των εξετάσεων κρίνει το αποτέλεσμα), ή είναι αντικειμενικός δείκτης οπότε το απολυτήριο του Λυκείου συνιστά εκπαιδευτική απάτη εις βάρος των μαθητών. Αν το εκπαιδευτικό σύστημα θεωρεί την επίδοση του μαθητή ανεπαρκή – κάτω από τη βάση 10 – τότε δεν θα έπρεπε να του χορηγήσει πτυχίο.
Όποια και να είναι η εκδοχή που αποδεχόμαστε, το βέβαιο είναι ότι το θύμα είναι το παιδί – και η οικογένειά του – ενώ αποκλειστικά υπεύθυνη είναι η πολιτεία που οφείλει είτε να αλλάξει το σύστημα των εισαγωγικών εξετάσεων είτε να βελτιώσει το σύστημα εκπαίδευσης και αξιολόγησης στο Λύκειο. Προσωπικά πιστεύω ότι η βάση 10, όπως έχει πρόσφατα ρυθμισθεί νομοθετικά, τιμωρεί τον μαθητή και διαιωνίζει την παθογένεια του εκπαιδευτικού συστήματος. Μερικά σχετικά σχόλια:
i. Όταν, παλαιότερα , ίσχυε το σύστημα των δεσμών – το οποίο φαίνεται δυστυχώς ότι προσεγγίζει η σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι υποψήφιοι έμπαιναν ακόμα και στο Πολυτεχνείο με βάση 6!
ii. Η βάση 10 δεν μετράει το εκπαιδευτικό επίπεδο των υποψηφίων αλλά το βαθμό δυσκολίας των θεμάτων. Αν π.χ. τα θέματα ήταν ευκολότερα θα έπαιρναν τότε όλοι 10 και θα εθεωρούντο επαρκείς για εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση! Έχει κανείς αξιολογήσει τα θέματα των πανελληνίων εξετάσεων σε σχέση με το επίπεδο διδασκαλίας και διδασκόμενης ύλης στο Λύκειο;
iii. Πώς θα δικαιολογήσουμε τη διαχρονική και πιστεύω αντισυνταγματική αδικία της περίπτωσης π.χ. όπου το παιδί μιας οικογένειας πέρυσι μπήκε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με πτυχίο 10 και βάση 7 ενώ φέτος, το νεώτερο παιδί, με πτυχίο 11 και βάση 9 δεν έχει πρόσβαση;
iv. Στο σύστημα που είχε καθιερωθεί με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση 1996-2000 δεν υπήρχε τέτοια αντίφαση γιατί όλοι οι μαθητές με απολυτήριο Λυκείου είχαν δικαίωμα πρόσβασης, χωρίς περαιτέρω εξετάσεις. Το απολυτήριο όμως του Λυκείου το αποκτούσε ο μαθητής μετά από αντικειμενική αξιολόγηση των επιδόσεων του σε όλα τα μαθήματα στη Β και Γ Λυκείου. Με τον τρόπο αυτό, ο μαθητής δεν ήταν όμηρος του τυχαίου και είχε στη διάθεση του δύο χρόνια μέσα στο Λύκειο να καλύψει τις τυχόν αδυναμίες του και να βελτιώσει τις επιδόσεις του.
2. «Κάθε χωριό και ΤΕΙ»:
Ο αφορισμός αυτός με εξοργίζει. Τον βρίσκω ξιπασμένο και υποκριτικό. Όλοι κοπτόμεθα για την ανάγκη ισόρροπης ανάπτυξης και αποκέντρωσης αλλά, όταν μας βολεύει, ξεχνάμε ότι αποτελεσματική αποκέντρωση δεν περιορίζεται μόνο στην διοίκηση και οικονομία αλλά επεκτείνεται στην εκπαίδευση και τον πολιτισμό. Εξ΄ άλλου δεν κατανοώ π.χ. ποια είναι τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η εκπαίδευση στη βιολογική γεωργία ή στην οικολογία και το περιβάλλον στην Αθήνα σε σχέση με τα «χωριά» της Επτανήσου, ή την Κοζάνη, ή η εκπαίδευση στις τουριστικές επιχειρήσεις στην Αθήνα αντί στην Άμφισσα. Ας σημειώσω ότι μερικές από τις καλύτερες ανώτατες Σχολές στον κόσμο βρίσκονται σε «χωριά» των ΗΠΑ και της Ευρώπης!
Ο λόγος για τον οποίο πολλά περιφερειακά ΤΕΙ συγκεντρώνουν χαμηλόβαθμους υποψηφίους δεν οφείλεται ούτε στη γεωγραφική τους θέση ούτε στα προγράμματά τους αλλά στην κατακριτέα πολιτική της πολιτείας που δεν στήριξε τα τελευταία χρόνια με χρηματοδότηση τις αναγκαίες υποδομές και δεν προσέφερε κίνητρα για την προσέλκυση προσωπικού υψηλού επιπέδου. Φταίνε λοιπόν τα «χωριά» ή το Αθηνοκεντρικό κράτος;
3. «Τμήματα στο Πόδι»:
Άλλος ένας μύθος. Αναμφισβήτητα, σε ορισμένα παραδοσιακά Τμήματα τα προγράμματα χρειάζονται αναθεώρηση και βελτίωση, γι” αυτό είναι σημαντικό να εφαρμοσθεί σύστημα αξιολόγησης σε όλα τα Τμήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Γνωρίζω όμως ότι τα Τμήματα που ιδρύθηκαν τα τελευταία χρόνια – τουλάχιστον αυτά που ιδρύθηκαν επί υπουργίας μου – συγκροτήθηκαν μετά από σοβαρή μελέτη ειδικών επιτροπών του Υπουργείου Παιδείας. Οι ειδικές αυτές Επιτροπές αφού κατέγραψαν τις εκπαιδευτικές αλλά και αναπτυξιακές ανάγκες του τόπου και τις συνδύασαν με τα ιδιαίτερα οικονομικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά συγκεκριμένων περιφερειών, προχώρησαν στη σύνταξη εθνικού στρατηγικού και χωροταξικού σχεδίου για την ανάπτυξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Αμφισβητεί κανείς ότι χρειαζόμαστε επιστήμονες στην Βιολογική Γεωργία, στην Οικολογία και το Περιβάλλον, στην Τεχνολογία Ήχου και Μουσικών Οργάνων, στην Εφαρμοσμένη Πληροφορική, στη Διοίκηση Επιχειρήσεων και στις Δημόσιες Σχέσεις και Επικοινωνία, στις Ασφαλιστικές ή στις Τουριστικές Επιχειρήσεις; Μα αυτά είναι προγράμματα στα Τμήματα που κινδυνεύουν!
Πώς πρέπει να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα;
Προτείνω τα εξής:
Να ανασταλεί η εφαρμογή της ρύθμισης της βάσης του 10 μέχρις ότου ειδικές επιτροπές του ΕΣΥΠ καταλήξουν σε συγκεκριμένα και αποτελεσματικά μέτρα για την καλύτερη εκπαίδευση και αξιολόγηση μέσα στο Λύκειο και για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πιστεύω ότι η αναστολή της εφαρμογής δεν συνιστά υποχώρηση της κυβέρνησης. Αντίθετα, δείχνει ευαισθησία και αναγνώριση ότι το πρόβλημα πράγματι υπάρχει αλλά είναι σύνθετο και απαιτεί ριζικότερα μέτρα που πρέπει να μελετηθούν.
Να εξασφαλίσουμε διακομματική δέσμευση ότι κατά την επόμενη πενταετία θα διατεθούν κατά προτεραιότητα πόροι για τις υποδομές των περιφερειακών ΤΕΙ και ότι θα καλυφθούν εντός του επομένου ακαδημαϊκού έτους κατά απόλυτη προτεραιότητα όλες τις οργανικές θέσεις προσωπικού.
Να αναλάβουν οι τοπικές κοινωνίες την πρωτοβουλία να παράσχουν, μέσω εθελοντικών εισφορών, κίνητρα εγκατάστασης και διαμονής του προσωπικού του ΤΕΙ, υπό την μορφή επιδότησης στέγης και εξόδων κίνησης.
