Διαισθάνομαι ότι αυτό το Συνέδριο θα μείνει ως ένας σημαντικός σταθμός στην πορεία μας, όχι τόσο γι΄ αυτά που συμβαίνουν μέσα στο Συνέδριο, αλλά γι΄ αυτά που θα δρομολογηθούν μετά το Συνέδριο.
Εκτιμώ ιδιαίτερα την πρόθεση και τις προσπάθειες του Προέδρου, του Γ. Παπανδρέου, ν΄ ανοίξει το δρόμο για μια νέα, δυναμική πορεία.
Απαραίτητο όμως συστατικό της πρέπει να είναι το ξεκάθαρο πολιτικό στίγμα.
Αναγνωρίζω ότι τα κείμενα των πολιτικών θέσεων και της διακήρυξης είναι προϊόντα επίμοχθης συλλογικής δουλειάς. Και πρέπει να ευχαριστήσω όλους όσους συνέβαλαν σ΄ αυτήν την προσπάθεια.
Τα κείμενα όμως – έτσι το κρίνω εγώ – είναι ανεπαρκή για να θεμελιώσουν μια πολιτική πλατφόρμα με σαφές στίγμα και συγκεκριμένους στόχους.
Δύο είναι τα βασικά προβλήματα αυτών των κειμένων:
Πρώτον: Η ατολμία τους να ανοίξουν θέματα που τα κρατάμε ερμητικά κλειστά:
Γιατί φθάσαμε εδώ που είμαστε σήμερα;
Μιλάμε για νέα πορεία
Αλλά, νέα πορεία σημαίνει ότι δεν θα συνεχίσουμε την παλαιά;
Ποια ήταν λοιπόν τα ψεγάδια της πορείας μας μετά το 1996 και πού καταλογίζονται οι ευθύνες; Και τι θα αλλάξουμε;
Η επιλογή να μην ανοίξουμε τέτοια θέματα πηγάζει από τη λανθασμένη, κατά τη γνώμη μου, αντίληψη ότι διάλογος πάνω σε θέματα όπου υπάρχουν διαφορετικές απόψεις, λειτουργεί διαιρετικά.
Έχω αντίθετη άποψη: Πιστεύω ότι η ενότητα δεν προκύπτει από κουκουλώματα και στρογγυλεμένες γενικόλογες θέσεις. Η ενότητα σφυρηλατείται από επίλυση των διαφορών, μέσω ειλικρινούς διαλόγου, αρκεί αυτός ο διάλογος να διεξάγεται χωρίς εμπάθεια, με υψηλό αίσθημα ευθύνης και συντροφικής αλληλεγγύης.
Ένα δεύτερο πρόβλημα που συνδέεται με το πρώτο είναι η προσπάθεια συγκερασμού αντίθετων ιδεολογικών και πολιτικών ρευμάτων.
Έτσι και σύμφωνα με τα κείμενα, το στίγμα μας εκφράζει τη συνάντηση των δυνάμεων του «σύγχρονου σοσιαλισμού με τις δυνάμεις του πολιτικού φιλελευθερισμού» ή αλλιώς «οι κοινωνικές ευαισθησίες και τα οράματα της αριστεράς συναντιούνται με τις δημοκρατικές παραδόσεις του κέντρου».
Το ΠΑΣΟΚ, σύντροφοι και συντρόφισσες, δεν είναι διασταύρωση πολιτικών ρευμάτων, που μάλιστα είναι και ασύμβατα αναμεταξύ τους. Το ΠΑΣΟΚ έχει τη δική του αυτοδύναμη πολιτική ταυτότητα, δεν έχει ανάγκη από τις άλλες πολιτικές δυνάμεις για να προσδιορισθεί.
Επειδή ο διάλογος σίγουρα θα συνεχισθεί και μετά το Συνέδριο, θέλω σήμερα να καταθέσω σκέψεις πάνω σε μερικά θέματα που έχουν προκύψει, με την ελπίδα ότι έτσι συμβάλλω στην κατάκτηση της ουσιαστικής πολιτικής ενότητας.
Νομίζω ότι η πολιτική μου διαδρομή μου δίνει το δικαίωμα να μπορώ να μιλήσω ανοικτά και χωρίς περιστροφές. Και ελπίζω η αξιοπιστία μου να ενισχύεται από το γεγονός ότι δεν θα είμαι υποψήφιος για κανένα αξίωμα.
Θέλω να αισθάνομαι ελεύθερος και στο λόγο και στη δράση μου.
Μην εκλάβετε όμως αυτή την επιλογή ως πρόθεση απομάκρυνσης. Αντίθετα, σκοπεύω να είμαι παρών στις δύσκολες μάχες. Είμαι στην πολιτική ζωή 24 χρόνια, χρόνια που όχι μόνο δεν με κούρασαν αλλά με ανανέωσαν. Έτσι, αισθάνομαι τη μέχρι τώρα πορεία, απλώς ως προθέρμανση για τους αγώνες που έρχονται.
Τώρα, για τα θέματα που θέλω να θίξω:
Σε κάθε ευκαιρία καταδικάζουμε το συντηρητισμό και το νεοφιλελευθερισμό. Σωστά. Αλλά ας δούμε τα πράγματα λίγο προσεκτικά.
Ο συντηρητισμός εκφράζεται από κοινωνικές ομάδες που έχουν βολευθεί στη σημερινή παθολογική κατάσταση, στη νομή της εξουσίας, και δεν θέλουν αλλαγές. Είναι οι γνωστές δυνάμεις που αντιστάθηκαν σε μεταρρυθμίσεις, σε αλλαγές που είχε ανάγκη ο τόπος
Ο νεοφιλελευθερισμός είναι κάτι άλλο. Ούτε πρέπει να συγχέεται με την έννοια της αγοράς. Όλοι μας αποδεχόμαστε ότι ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής και διανομής λειτουργεί με βάση τους κανόνες της αγοράς. Ο νεοφιλελευθερισμός όμως, επιδιώκει την επέκταση της λειτουργίας της αγοράς σε χώρους που εμείς, οι σοσιαλιστές, πιστεύουμε ότι ανήκουν στην πολιτική δημοκρατία, όπου τα ζητήματα λύνονται πολιτικά, δηλαδή «ένα άτομο – μία ψήφος», σε αντίθεση με τους κανόνες της αγοράς, όπου τα ζητήματα αποφασίζονται από την αρχή «ένα ευρώ – μια ψήφος». Οι κατ΄ εξοχήν χώροι διεκδίκησης του νεοφιλελευθερισμού είναι το κοινωνικό κράτος, , το σύστημα κοινωνικών ασφαλίσεων, η παιδεία, η υγεία και το ευρύτερο σύστημα πληροφόρησης.
Αλλά, πρέπει να ομολογήσουμε ότι συντηρητισμός και νεοφιλελευθερισμός δεν βρίσκονται μόνο απέναντί μας, υπάρχουν και μέσα στο ΠΑΣΟΚ. Εγώ πιστεύω ότι η συγκατοίκηση δεν είναι βιώσιμη. Άρα, το θέμα είναι το ξεκαθάρισμα που πρέπει να γίνει μέσα στο ΠΑΣΟΚ. Πότε θα έχουμε το θάρρος να το επιχειρήσουμε;
Μια άλλη άποψη που κυκλοφορεί ευρύτατα προσπαθεί να εξηγήσει την απόσταση που έχει πάρει ο κόσμος από την πολιτική στην αλλαγή της σύνθεσης της κοινωνίας και της μετατόπισής της προς το κέντρο και την κεντροδεξιά.
Αλλαγές φυσικά έχουν επιτελεσθεί στην κοινωνία όχι όμως ανατρεπτικές ώστε να δικαιολογούν την αντίστοιχη «μετακόμιση» του ΠΑΣΟΚ για να αποκατασταθεί η αντιστοιχία! Πρόκειται περί δόλιου τεχνάσματος
Το βασικό πρόβλημα δεν είναι οι νέες κοινωνικές διαρθρώσεις. Νομίζω ότι η ρίζα του «κακού», όχι μόνο της αποξένωσης αλλά και των σκανδάλων, της διαφθοράς και της διαπλοκής, είναι αυτό που δεν τολμάμε – αλλά πρέπει – να ονοματίσουμε, η ιδιωτικοποίηση της διακυβέρνησης της χώρας: Ο εντολέας λαός έχει χάσει την επιρροή του στη διαμόρφωση της πολιτικής του τόπου και η κυβερνητική πολιτική διαμορφώνεται από ολιγάριθμες ομάδες πίεσης, διαπλοκής και συντεχνιών.
Είναι λοιπόν ευεξήγητο ότι, κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο λαός αποσύρεται από το πολιτικό προσκήνιο και παρακολουθεί τις εξελίξεις παθητικά.
Στο παρελθόν η κατάσταση ήταν διαφορετική γιατί το εύρος της πολιτικής ατζέντας κάλυπτε τα οράματα, τις αξιώσεις του πολίτη ενώ το Κίνημα του διασφάλιζε τη συμμετοχή. Ο πολίτης είχε αίσθηση συμμετοχής στα μεγάλα πολιτικά θέματα από την εθνική συμφιλίωση στη συγκρότηση του κοινωνικού κράτους και τον Δημοκρατικό Προγραμματισμό.
Είχε την αίσθηση της παρουσίας και της στήριξης του Κράτους, με την ΑΤΑ, το ΕΣΥ, τον κοινωνικό μισθό, τα μέτρα στήριξης θεσμών των μικρομεσαίων και των αγροτών.
Ανεξάρτητα από τη θέση που παίρνει κανείς απέναντι σ΄ αυτές τις πολιτικές, δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει ότι υπήρχε στενός δεσμός ανάμεσα στον εντολέα και τον εντολοδόχο (της ηγεσίας του κόμματος και της κυβέρνησης) και υψηλός βαθμός αξιοπιστίας. Αυτή ήταν η συναρπαστική εποχή της συμμετοχής των πολιτών στη διαμόρφωση του πλαισίου της διακυβέρνησης.
Με τον καιρό, η πολιτική ατζέντα συρρικνώθηκε και αντικαταστάθηκε από το μύθο του μονόδρομου και της εκχώρησης πολιτικών θεμάτων στις δυνάμεις της αγοράς. Ο πολίτης γνωρίζει ότι τα θέματα του δεν λύνονται πια στην πολιτική σκακιέρα, αλλά στο πλαίσιο που διαμορφώνουν η αγορά, οι υπερεθνικοί οργανισμοί και οι ομάδες πίεσης.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι η ιδιωτικοποίηση της διακυβέρνησης είναι η άλλη όψη του νομίσματος του νεοφιλελευθερισμού. Όταν οι κανόνες της αγοράς επεκτείνονται στον πολιτικό χώρο και οι αξίες της αλληλεγγύης, της ισότητας των πολιτών, του χρέους προς το κοινωνικό σύνολο υποκαθίστανται από τον άκρατο ατομικισμό, τον τυφλό ανταγωνισμό, την προσωπική προβολή και το χρήμα, περνάμε εύκολα από την οικονομία της αγοράς στην κοινωνία της αγοράς. Δυστυχώς, αυτό έχει σε ένα βαθμό επιτελεσθεί και ιδού τα αποτελέσματα
Η επέλαση του νεοφιλελευθερισμού δεν καταστρέφει μόνο την ποιότητα της διακυβέρνησης, αλλά δημιουργεί αρνητικές συνθήκες για την ανθρώπινη ανάπτυξη. Μάλιστα ο ΟΗΕ σε μια πρόσφατη Έκθεσή του έχει επισημάνει ότι υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ ποιότητας Διακυβέρνησης και δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης. Έτσι ενώ οι Σκανδιναβικές χώρες και η Ολλανδία βρίσκονται στις πρώτες θέσεις ως προς την ποιότητα διακυβέρνησης και ανθρώπινης ανάπτυξης, η Ελλάδα και η Ιταλία βρίσκονται στις τελευταίες.
Το χρέος του ΠΑΣΟΚ:
Η μεγάλη πρόκληση του ΠΑΣΟΚ είναι να διεκδικήσει την επιστροφή στην πολιτική δημοκρατία θεμάτων που πρέπει να ρυθμίζονται από αυτήν και αφορούν στο κοινωνικό κράτος, στη διαχείριση των δημοσίων αγαθών και στη διαδικασία της ανάπτυξης. Να επαναφέρει δηλαδή τα πολιτικά θέματα στην Πολιτική, με πολιτικές βέβαια που ανταποκρίνονται στις συνθήκες της νέας εποχής.
Γνωρίζω ότι ο αγώνας για να γυρίσει η Πολιτική στην πολιτική θα είναι σκληρός. Και σ΄ αυτόν τον αγώνα θα ξεχωρίσουν οι γνήσιες προοδευτικές δυνάμεις από εκείνες που έχουν συμβιβασθεί με τον νέο-φιλελευθερισμό. Το ΠΑΣΟΚ πρέπει να δώσει το παρόν σ΄ αυτόν τον αγώνα μαζί με τις προοδευτικές δυνάμεις. Αλλά, για να δώσουμε αυτόν τον αγώνα με αξιοπιστία, οφείλουμε να σταθούμε κριτικά απέναντι στη δική μας συμπόρευση με ιδέες του νεοφιλελευθερισμού τα τελευταία χρόνια. Και, πάνω απ΄ όλα, θα πρέπει τα στελέχη που θα στρατευθούν για τη νέα πορεία να έχουν την έξωθεν καλή μαρτυρία.
Ένα πρώτο βήμα είναι να σκίσετε τις «λίστες» που κυκλοφορούν στους διαδρόμους και να ψηφίσετε τις συντρόφισσες και τους συντρόφους που έχουν δώσει δείγματα γραφής ότι μπορούν να σηκώσουν στους ώμους τους το δύσκολο έργο.
Και μετά το Συνέδριο, εύχομαι να ανοίξει ουσιαστικός διάλογος για να φύγει η θολούρα και να πάρουμε το δρόμο της Νίκης.
