Ο ΑΡΣΕΝΗΣ στην διεθνή σκηνή
Πάντα στον νου του είχε την Ιθάκη. Στα 25 χρόνια στην Αμερική, στην Δυτική Ευρώπη, στην Ασία, Αφρική, Λατινική Αμερική,η κορυφαία έγνοια του Μάκη ήταν η Ελλάδα.
Πριν 49 χρόνια ακριβώς σαν σήμερα με τον Μάκη Αρσένη στο γραφείο του στον 7ο όροφο του Κτηρίου του ΟΗΕ στην Νέα Υόρκη, μοιραζόμασταν την οργή και την αγωνία μας για το μέλλον της χώρας μας και σχεδιάζαμε τρόπους αντίδρασης . Αντιχουντική εφημερίδα και επαφές με δημοκρατικούς Αμερικανούς καθηγητές , πολιτικούς και δημοσιογράφους και συνεργασία με Έλληνες , ανάμεσά τους η Μελίνα και ο Ντασσέν ήταν οι πρώτες κινήσεις και αργότερα άλλες μέσα στα όρια που επέτρεπε η απόσταση και οι συνθήκες του περιβάλλοντός μας. Η σύλληψη της αδελφής του Κίττης που ακολούθησε ήταν ένα τρομερό πλήγμα . Για πρώτη φορά ίσως ο Μάκης αισθάνθηκε αδυναμία αποτελεσματικής δράσης.
Τον γνώρισα τον Οκτώβριο του 1966, δυο μέρες μετά την πρόσληψή μου στο Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων. Εκείνος, μετά την θητεία του στον ΟΟΣΑ στο Παρίσι όπου είχε την ευθύνη έρευνας και μελετών ήρθε στον ΟΗΕ και σύντομα απέκτησε φήμη κορυφαίου οικονομολόγου στον Οργανισμό. Διηύθυνε με τον Σίντνεη Ντέλλ το γραφείο της UNCTAD ( Διάσκεψη Εμπορίου και Ανάπτυξης του ΟΗΕ) υπεύθυνο για την Χρηματοδότηση για Ανάπτυξη των Αναπτυσσόμενων χωρών του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου. Νωρίτερα είχε βοηθήσει τον Ραούλ Πρέμπις στην ίδρυση της UNCTAD. Στο ΜΙΤ όπου είχε ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές του σπουδές είχε αφήσει εποχή για μια σημαντική μελέτη για την ελληνική οικονομία που επεξεργάστηκε με δύο άλλους Έλληνες συναδέλφους του, όπως έμαθα όταν πρωτοπήγα στην Βοστώνη.
Ακεραιότητα, ανθρωπισμός, πατριωτισμός, ανένδοτη αφοσίωση στην υπηρεσία βελτίωσης της ανθρώπινης ύπαρξης, είχε εκείνα τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ο Άνθρωπος με Α κεφαλαίο. Βαθύς στον στοχασμό και οξυδερκής και δίκαιος στις κρίσεις με έντονη αίσθηση καθήκοντος με εντυπωσίασαν και το χιούμορ του και η ευρύτητα των ενδιαφερόντων και ενασχολήσεων του. Με τίμησε με στενή φιλία για μισό σχεδόν αιώνα.
Από την Γενεύη όπου μεταφέρθηκε η έδρα του στις αρχές της δεκαετίας του 1970 μπήκε στην πρωτοπορία του αγώνα για μια Νέα Οικονομική Τάξη , μια εκστρατεία του φτωχού αναπτυσσόμενου κόσμου, των 2/3 των ανθρώπων στον πλανήτη μας, για μια δικαιότερη κατανομή εισοδήματος, πλούτου και ευκαιριών.
Σε πρωτοπόρο οικονομετρική του μελέτη ανέδειξε τις ανάγκες χρηματοδότησης των αναπτυσσόμενων χωρών για την επίτευξη του στόχου 5% ετήσιας αύξησης του ΑΕΠ ..όπως προέβλεπε η Πρώτη Δεκαετία Ανάπτυξης που είχε συμφωνήσει η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Προώθησε την αναδιάρθρωση χρέους των αναπτυσσόμενων χωρών , με καίρια συμμετοχή και αποφασιστική επίδοση στις διαπραγματεύσεις στα πλαίσια της
Λέσχης των Παρισίων, και με όραμά του την μεταρρύθμιση του διεθνούς νομισματικού συστήματος συμμετείχε στην Επιτροπή των 20 του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Μεταξύ των πρώτων που άσκησαν με στοιχεία κριτική της λειτουργίας των αγορών, ο Αρσένης με μελέτες υπογράμμισε ότι τα κέρδη της παγκόσμιας οικονομικής μεγέθυνσης δεν κατανέμονται ισότιμα ανάμεσα στα κράτη και εντός των κρατών με αρνητικές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα. Ανταποκρινόταν με ρεαλισμό και πλήρη προετοιμασία στα αιτήματα αναπτυσσόμενων χωρών για προτάσεις οικονομικής πολιτικής και οικονομικού σχεδιασμού και βοήθησε επι κεφαλής αποστολών για πολλά χρόνια πολλές χώρες που αντιμετώπιζαν υπερδανεισμό ή ελλείμματα στο εξωτερικό ισοζύγιο ή και καθίζηση της ανταγωνιστικότητας. Η έκθεση της UNCTAD Εμπόριο και Ανάπτυξη του 1981, που έφερε την σφραγίδα του αποτελεί σταθμό στην παρακαταθήκη του Διεθνούς Οργανισμού. Είχε αποκτήσει ευρύ δίκτυο σχέσεων με επιφανείς πολιτικούς, ακαδημαϊκούς, διανοούμενους, προσωπικότητες του επιχειρηματικού κόσμου, των διεθνών οργανισμών και συγχρόνως είχε κερδίσει τεράστια εμπειρία στην λειτουργία της διεθνούς κοινότητας και των διεθνών πολιτικών, στρατηγικών και οικονομικών σχέσεων αλλά και την ύψιστη αξία της δημοκρατίας και της παιδείας στα πεπρωμένα των λαών.
Οι προσπάθειές του δεν επιτύγχαναν πάντοτε. Αθεράπευτα αναπτυξιακός μεταρρυθμιστής συναντούσε τα γνωστά εμπόδια. Αλλά ο Αρσένης , όπως απέδειξε και αργότερα στην χώρα μας όταν αποτύγχανε συγχωρούσε και προχωρούσε.
Το 1981 αποφάσισε να παραιτηθεί από τον ΟΗΕ ύστερα από πρόσκληση του Ανδρέα Παπανδρέου. Στο σημείο αυτό θυμάμαι την ολονύχτια συνάντηση στο σπίτι του Αρσένη στην Νέα Yόρκη τo 1968 με την Μαργαρίτα και τον Ανδρέα που μόλις είχε αποφυλακιστεί και τη στήριξη του Μάκη στα σχέδια του Ανδρέα για την οργάνωση νέου αντιστασιακού κινήματος. Με προτροπή του επέστρεψα και εγώ με άδεια απουσία από τον ΟΗΕ και διορίστηκα από τον πρωθυπουργό Υποδιοικητής της ΕΤΒΑ. Στον ένα χρόνο που υπηρέτησα παρακολούθησα από κοντά τις προσπάθειες και την αποδοτική σκληρή δουλειά του Αρσένη και του Κουλουριάνου που με την διεθνή τους εμπειρία και μακριά από κομματισμό υπηρέτησαν άξια την χώρα μας.
Έκτοτε ο Αρσένης έλαμψε για την εντιμότητά του, την ακλόνητη πίστη στους δημοκρατικούς θεσμούς , τον αγώνα του για την μείωση ανισοτήτων σε ένα κράτος δικαίου, στις αλλαγές, στην καινοτομία και στον ορθολογισμό. Πάθος του η σύνδεση του διεθνούς με το τοπικό και η επιτακτική ανάγκη αναδιάρθρωσης και ανάπτυξης των παραγωγικών ικανοτήτων της χώρας μας.
Η Ελλάδα είχε την σπάνια ευκαιρία να έχει ένα πολιτικό άνδρα με ανεκτίμητη διεθνή εμπειρία. Πιστεύω ότι αποτελεί απώλεια της χώρας μας η σχετικά περιορισμένη χρησιμοποίηση αυτών των εφοδίων του εκ μέρους του εκλογικού σώματος και των ηγεσιών και μελών των πολιτικών σχηματισμών.
* 2 –
Στη ζωή του έμειναν ίσως ανεκπλήρωτα οράματα για το μέλλον της πατρίδας και γενικότερα των συνανθρώπων μας αλλά είχε την τύχη στην ιδιωτική του ζωή να περιστοιχίζεται από εκλεκτούς ανθρώπους. Η μητέρα του η σοφή και δυναμική Αμαλία, η αδελφή του Κίττη, μια γυναίκα ηθικού μεγαλείου και ταλέντου, και η γυναίκα του , η λαμπερή, λατρευτή του Λούκα που είναι στην κυριολεξία το άλλο μισό και του πρόσφερε αγάπη, φροντίδα , έμπνευση και αισιοδοξία. Τα θαυμάσια παιδιά του, ο αδελφός του Βικέντιος και η Λώρα, τα εγγόνια του, η λοιπή οικογένεια του έδωσαν περηφάνια και θαλπωρή. Και εμείς οι φίλοι του είμαστε ευγνώμονες που βρεθήκαμε πλησίον του.
Σωτήρης Μουσούρης
21-4-2016
Δήλωση Σωτήρη Μουσούρη για την απώλεια του Γεράσιμου Αρσένη 20-4-2016
Γεράσιμος Αρσένης
Αποτελεί ίσως άθλο να επιχειρηθεί η αποτύπωση μιας μοναδικής προσωπικότητας όπως ο Μάκης Αρσένης από ένα στενό φίλο του, που ύστερα από 50 χρόνια οικογενειακού σχεδόν δεσμού, τον αποχωρίζεται. Οι λέξεις που έρχονται στο νου είναι ακεραιότητα, ανθρωπισμός, πατριωτισμός, ευαισθησία, ανένδοτη αφοσίωση στην υπηρεσία υψηλών ιδανικών, ευρύτητα ενδιαφερόντων και πνευματικών ενασχολήσεων, ευγένεια και όλα τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ο Άνθρωπος .
Τον γνώρισα τον Οκτώβριο του 1966 στο γραφείο του στον 7ο όροφο του κτηρίου του ΟΗΕ στην Νέα Υόρκη, δύο μέρες μετά την πρόσληψη μου στο Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων. Ο Μάκης, ή Τζέρυ όπως τον αποκαλούσαν οι συνάδελφοί του, υπηρετούσε ως Υποδιευθυντής στο τμήμα της UNCTAD ( Διάσκεψη Εμπορίου και Ανάπτυξης του OHE) Χρηματοδότησης για Ανάπτυξη των Αναπτυσσόμενων χωρών. Είχε την φήμη κορυφαίου οικονομολόγου στον Οργανισμό. Είχα πρωτοακούσει το όνομά του 5 χρόνια πριν στην Βοστώνη από Έλληνες καθηγητές στο ΜΙΤ γιατί μαζί με τον Ηλία Γυφτόπουλο και άλλους είχε επεξεργαστεί μελέτη οικονομικής ανάπτυξης της Ελλάδος πριν εργαστεί στον ΟΟΣΑ στο Παρίσι και αργότερα στον ΟΗΕ.
Με εντυπωσίασε η σοβαρότητά του, αλλά και το χιούμορ του, η εντατική προσήλωση και αγάπη στο έργο του αλλά και το εύρος των γνώσεων και επιδόσεων σε διάφορους τομείς. Βαθύς στον στοχασμό και οξυδερκής και δίκαιος στις κρίσεις , εσωτερικά πλήρως συγκροτημένος και επιλεκτικός σε ουσιαστικές σχέσεις, προοδευτικός και αγωνιστικός για την βελτίωση της ανθρώπινης ύπαρξης.
Πέρα από τις συζητήσεις μας για τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις, για την έρευνα και τις προτάσεις που πρόβαλαν οι μελέτες των γραφείων μας, με την UNCTAD περισσότερο ριζοσπαστική από το δικό μου Τμήμα, θυμάμαι και τις φιλοσοφικές αναζητήσεις στις οποίες μας προσέλκυε η παληά μου φίλη Φλέρυ Νταντωνάκη, και τις ώρες που μοιραζόμασταν με τον Μάκη στο θέατρο, στο γυμναστήριο, στις εκδρομές,.. Η Ελλάδα ήταν πάντα η έντονη απασχόληση. Και όταν μας επιβλήθηκε η δικτατορία, η αγωνία μας. Η σύλληψη της αδελφής του Μάκη , της Κίττης , ήταν ένα τρομερό πλήγμα. Για πρώτη ίσως φορά ο Μάκης αισθάνθηκε αδυναμία αποτελεσματικής δράσης. Μοιραστήκαμε όλοι το άγχος του. Μαζί και με μερικούς φίλους και φίλες εκδώσαμε αντιχουντική δεκαπενθήμερη εφημερίδα στην Νέα Υόρκη, συνεργαστήκαμε με δημοκρατικούς Αμερικανούς και Έλληνες, ανάμεσά τους η Μελίνα και ο Ντασσέν, και ο καθένας έδρασε μέσα στα όρια που επέτρεπε η απόσταση και οι συνθήκες του περιβάλλοντός μας. Τον Ανδρέα Παπανδρέου και την Μαργαρίτα τους ξαναείδα στο σπίτι του Αρσένη μόλις έφτασαν στην Νέα Υόρκη μετά την αποφυλάκιση του. Μέχρι τις πρωινές ώρες τράβηξε η συζήτηση κυρίως γύρω από τα μελλοντικά σχέδια του Ανδρέα και την πρόθεση του να οργανώσει νέο αντιστασιακό κίνημα, μια ιδέα που στήριξε ο Μάκης.
Το γραφείο του Αρσένη στις αρχές της δεκαετίας του 1970 μεταφέρθηκε στην Γενεύη και έτσι η κατοικία του εκεί ήταν συχνά χώρος φιλοξενίας. Το 1981 αποφάσισε να παραιτηθεί από τον
ΟΗΕ, από θέση σημαντική, όπου ήταν υπεύθυνος και για τις ρυθμίσεις χρεών των αναπτυσσόμενων χωρών και πρωταγωνιστής στην Λέσχη Παρισίων καθώς και αρχηγός πολλών αποστολών στην Λατινική Αμερική, Αφρική και Ασία και να αναλάβει την Τράπεζα της Ελλάδος. Με προτροπή του και πρόσκληση του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου , και με άδεια απουσίας από τον ΟΗΕ, υπηρέτησα για ένα χρόνο ως υποδιοικητής στην ΕΤΒΑ και παρακολούθησα τότε τις προσπάθειες του Αρσένη και του Κουλουριάνου, δύο έντιμα και έμπειρα υψηλόβαθμα στελέχη που με σκληρή δουλειά και μακριά από μικροκομματισμό υπηρέτησαν άξια την χώρα μας.
Σε όλη την πολιτική του σταδιοδρομία έκτοτε ο Γεράσιμος Αρσένης διακρίθηκε για την εντιμότητά του, για την ακλόνητη πίστη του στους δημοκρατικούς θεσμούς, τον αγώνα του για την μείωση των ανισοτήτων σε ένα κράτος δικαίου, την απέχθεια σε μικροκομματικών υπολογισμών, και στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων αλλά και των υποχρεώσεών των πολιτών. Στήριξε την καινοτομία, τις αλλαγές και ορθολογισμό: η δράση του στο Υπουργείο Παιδείας αποτελεί μαρτυρία. Προσωπικά συνεργάστηκα μαζί του ως μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Ανοιχτού Πανεπιστημίου όταν προώθησε με ενθουσιασμό και ρεαλισμό τον νέο αυτόν θεσμό που ίδρυσε ο προκάτοχός του στο Υπουργείο, Γιώργος Παπανδρέου.
Με την τεράστια εμπειρία του στην λειτουργία της διεθνούς κοινότητας και των διεθνών πολιτικών, στρατηγικών και οικονομικών σχέσεων ο Γεράσιμος Αρσένης προχώρησε σε κινήσεις ευφυείς που προστάτευσαν και προώθησαν το εθνικό συμφέρον. Ήξερε να διαπραγματεύεται και να εκτιμά τις διεθνείς συνέπειες των αντιδράσεων και πρωτοβουλιών της χώρας μας. Είναι απώλεια για την Ελλάδα η σχετικά περιορισμένη χρησιμοποίηση αυτών των εφοδίων του εκ μέρους του εκλογικού σώματος και των ηγεσιών των πολιτικών σχηματισμών. Πάθος του τα λεγόμενα εθνικά θέματα. Η Κύπρος ως αναπόσπαστο μέρος του ελληνισμού υπήρξε προτεραιότητα του. Θυμάμαι ότι όταν ταξίδεψα μαζί του με στρατιωτικό αεροπλάνο στην Κύπρο – ήταν η πρώτη μου επίσκεψη στο νησί – και αμέσως κατευθυνθήκαμε στην Παραλίμνη για να καταθέσει στεφάνι στον τάφο των νέων που είχαν σκοτώσει οι Τούρκοι, είδα για πρώτη φορά τον Μάκη να δακρύζει.
Στη ζωή του, έμειναν ίσως ανεκπλήρωτα οράματα για το μέλλον της πατρίδας και γενικότερα των συνανθρώπων μας αλλά είχε την τύχη στην ιδιωτική του ζωή να περιστοιχίζεται από εκλεκτούς ανθρώπους αντάξιούς του. Η μητέρα του Αμαλία, η αδελφή του Κίττη, μια σπάνια προσωπικότητα ηθικού μεγαλείου και ταλέντου, και η γυναίκα του η λαμπερή Λούκα που υπήρξε στην κυριολεξία το άλλο μισό και του έδωσε αγάπη, φροντίδα, έμπνευση και αισιοδοξία .Τα τρία του παιδιά, ο αδελφός του, η Κίττη όσο ζούσε, τα εγγόνια του του έδωσαν υπέροχη θαλπωρή. Και εμείς οι φίλοι του τον αγαπήσαμε, τον εκτιμήσαμε και είμαστε ευγνώμονες που βρεθήκαμε πλησίον του.
Σωτήρης Μουσούρης Aθήνα 20 Απριλίου 2016
