Η δημιουργία των Σχολικών Βιβλιοθηκών αποτελεί ουσιαστική παρέμβαση στο χώρο της Παιδείας, δεδομένου ότι το βιβλίο παραμένει – και θα εξακολουθεί να παραμένει – ένα αναντικατάστατο μέσο πληροφόρησης και διακίνησης ιδεών, δηλαδή ένα κατ” εξοχήν πολιτιστικό αγαθό και μέσο ανάπτυξης και καλλιέργειας της ατομικής και συλλογικής παιδείας.
Η Σχολική Βιβλιοθήκη, ένας θεσμός ατροφικός ή σχεδόν ανύπαρκτος για πολλές δεκαετίες στη χώρα μας, τέθηκε στο κέντρο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Πριν λίγα χρόνια, οργανωμένες σχολικές βιβλιοθήκες υπήρχαν ουσιαστικά μόνο σε συγκεκριμένες μονάδες της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Αντίθετα, στη δημόσια και ειδικότερα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ελάχιστες ήταν οι σχολικές βιβλιοθήκες που λειτουργούσαν με το μεράκι των διευθυντών και τη στήριξη των συλλόγων γονέων και κηδεμόνων.
Η ενέργεια «Σχολικές Βιβλιοθήκες» εντάχθηκε στο Α” Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για την Εκπαίδευση και Αρχική Κατάρτιση (ΕΠΕΑΕΚ) και αφορούσε στη δημιουργία 500 σχολικών βιβλιοθηκών (50 σε πιλοτική φάση και 450 σε δεύτερη φάση) σε σχολικές μονάδες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης , χωροταξικά κατανεμημένες στην πρώτη φάση στους νομούς Αττικής, Έβρου, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων και Κυκλάδων και, στη δεύτερη σε όλους τους νομούς της χώρας. Για την ενέργεια αυτή διατέθηκαν 28,5 δις δρχ. περίπου (13,5 δις περίπου συγχρηματοδότηση από το ΕΤΠΑ και 15 δις περίπου συγχρηματοδότηση από το ΕΚΤ).
Στο πλαίσιο του Γ΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης (Β΄ ΕΠΕΑΕΚ), ο αρχικός σχεδιασμός, προέβλεπε τη δημιουργία 1050 πρόσθετων σχολικών βιβλιοθηκών εκ των οποίων οι 900 θα δημιουργούνταν μέσω των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (ΠΕΠ) και οι 150 μέσω του Β΄ ΕΠΕΑΕΚ, δηλαδή κεντρικά.
Παράλληλα, εντάξαμε στο ΕΠΕΑΕΚ 19 Δημόσιες Κινητές Βιβλιοθήκες (διατέθηκαν 2,5 δις δρχ.) καθώς επίσης τις Πανεπιστημιακές Βιβλιοθήκες και την Εθνική Βιβλιοθήκη, χαράσσοντας έτσι μια νέα πολιτική στην αξιοποίηση, διαχείριση και προβολή των ελληνικών αλλά και των διεθνών πηγών πληροφόρησης, προς όφελος των μαθητών-σπουδαστών και εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων, αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.
Το έργο «Βιβλιοθήκες» έχει ιδιαίτερη σημασία σήμερα που απαιτείται ραγδαία και συνεχής ανανέωση της γνώσης, ίσες ευκαιρίες πρόσβασης σε πηγές πληροφόρησης και μόρφωσης από όλους τους πολίτες , καθώς οι εξελίξεις και προοπτικές στην πληροφορική και την τηλεματική καλούν τις Βιβλιοθήκες να παίξουν καθοριστικό ρόλο στο πλαίσιο ενός σωστά δομημένου εθνικού δικτύου πληροφόρησης.
Ειδικότερα, η ενέργεια «Σχολικές Βιβλιοθήκες» στοχεύει στο να εξασφαλίσει στους μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τους κατάλληλους χώρους μάθησης, πληροφόρησης και εξοικείωσης με τις νέες τεχνολογίες και να αποτελέσει για τους εκπαιδευτικούς μέσο σχεδιασμού νέων μεθοδολογιών στις διαδικασίες μάθησης και κατ” εξοχήν εργαλείο στην εκπαιδευτική πράξη, αναβαθμίζοντας έτσι το εκπαιδευτικό περιβάλλον της σχολικής μονάδας και συμβάλλοντας στην εφαρμογή του Ενιαίου Λυκείου.
Η επίτευξη των παραπάνω στόχων και η αποτελεσματική λειτουργία των Σχολικών Βιβλιοθηκών προϋπέθετε τις ακόλουθες προγραμματισμένες ενέργειες, τις οποίες και υλοποιήσαμε:
1) Εξασφάλιση και διαμόρφωση των αναγκαίων χώρων, βάσει συγκεκριμένων τεχνικών προδιαγραφών, για τη λειτουργική και αποτελεσματική εξυπηρέτηση των χρηστών (αναγνωστήριο, φιλοξενία τάξης, ατομική και ομαδική εργασία, προβολές, μουσική ακρόαση, ατομική – ομαδική χρήση λογισμικού κλπ)
2) Προσδιορισμό και προμήθεια της βασικής συλλογής εντύπου και ηλεκτρονικού υλικού (βιβλία, περιοδικά, multimedia, οπτικοακουστικό υλικό κλπ), καθώς και των επιμέρους συλλογών.
Ως γνωστόν, το 1997 με Υπουργική Απόφαση ορίστηκε 7μελής Ομάδα Εργασίας Εμπειρογνωμόνων, υπό τον Καθηγητή Αθανάσιο Παλιούρα, καθώς και 46 Θεματικοί Υπεύθυνοι (ανά γνωστικό αντικείμενο) για την επιλογή του υλικού της συλλογής των Σχολικών Βιβλιοθηκών.
Η Ομάδα Εργασίας έθεσε τις προδιαγραφές σύνθεσης της βασικής συλλογής και των συλλογών κατά τύπο σχολείου, καθώς επίσης και τα κριτήρια επιλογής των βιβλίων και του έντυπου υλικού και εισηγήθηκε αρχικά κατάλογο με 5.100 περίπου τίτλους.
Σε δεύτερη φάση, συγκροτήθηκε μια Επιτροπή στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, η οποία συμπλήρωσε τη συλλογή με 250 περίπου τίτλους και, μετά από διαπραγμάτευση με τους ίδιους τους εκδότες, προστέθηκαν άλλοι 650 περίπου τίτλοι και έτσι η συνολική συλλογή για κάθε Σχολική Βιβλιοθήκη ανήλθε σε 6.000 περίπου τίτλους.
Η σύνθεση της συλλογής είναι η ακόλουθη:
Κύριος κορμός – Βασική Συλλογή
Παράρτημα 1 – Ενιαίο Λύκειο
Παράρτημα 2 – Μουσικά Σχολεία
Παράρτημα 3 – Αθλητικές Τάξεις
Παράρτημα 4 – Γερμανικά
Η βασική συλλογή αποτελείται από:
α) Πληροφοριακό υλικό σε ποσοστό 6% περίπου
Γενικές και ειδικές εγκυκλοπαίδειες και λεξικά
Βιογραφικά λεξικά
Άτλαντες
β) Λογοτεχνικά βιβλία σε ποσοστό 43% περίπου
Ποίηση (Ελληνική και ξένη)
Πεζογραφία (Ελληνική και ξένη)
Θέατρο
γ) Βιβλία γνώσεων σε ποσοστό 51% περίπου
Φιλοσοφία
Θρησκεία
Κοινωνικές επιστήμες (Παιδαγωγική, Συμβουλευτική-Επαγγελματικός Προσανατολισμός, Ψυχολογία, Κοινωνιολογία, Μέσα Επικοινωνίας).
Θετικές Επιστήμες (Φυσική, Χημεία, Περιβάλλον, Μαθηματικά, Πληροφορική, κλπ)
Γλώσσες (Νεοελληνική, Αγγλική, Γαλλική)
Ιστορία – Πολιτισμός (Αρχαία, Βυζαντινή, Νεότερη, Πολιτισμός)
Καλές τέχνες, αθλητισμός, ψυχαγωγία
3) Εγκατάσταση του αναγκαίου εξοπλισμού λειτουργίας των Σχολικών Βιβλιοθηκών (Η/Υ, επίπλωση, FAX, φωτοτυπικό, HiFi, κλπ) και ανάπτυξη των μέσων, εντύπων και ηλεκτρονικών, για την εξοικείωση των χρηστών με την τεχνολογία της πληροφόρησης.
4) Επεξεργασία του υλικού και διάθεσή του (δανεισμός), σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα καταλογογράφησης, ταξινόμησης και ταξιθέτησης.
Σε όλες τις Σχολικές Βιβλιοθήκες έχει εγκατασταθεί το λογισμικό «ΑΒΕΚΤ», που έχει εκπονηθεί από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης. Το ΑΒΕΚΤ είναι αναπτυγμένο με αρχιτεκτονική client/server και καλύπτει πλήρως τις ανάγκες για τον αυτοματισμό των λειτουργιών των βιβλιοθηκών, με την πλέον σύγχρονη τεχνολογία και με δυνατότητα κάλυψης όχι μόνο των σημερινών αλλά και των μελλοντικών αναγκών κάθε είδους βιβλιοθήκης.
Τα τμήματα της βασικής έκδοσης που θα καλύψουν τις κύριες λειτουργίες της Σχολικής Βιβλιοθήκης είναι:
Κατάλογος
Κυκλοφορία υλικού
Παραγγελίες
Παρακολούθηση τευχών περιοδικών εκδόσεων
Αναζήτηση
Δανεισμός
5) Στελέχωση των Σχολικών Βιβλιοθηκών με κατάλληλο προσωπικό. Για την πιλοτική φάση προσλήφθηκαν βιβλιοθηκονόμοι, ενώ για τις υπόλοιπες βιβλιοθήκες έγινε επιλογή, βάσει κριτηρίων, 350 καθηγητών με πλήρες ωράριο.
Για την επιμόρφωση του προσωπικού και των ευρύτερα εμπλεκόμενων στο θεσμό (εκπαιδευτικοί, μαθητές, σχολικοί σύμβουλοι, στελέχη διοίκησης της εκπαίδευσης, Δ/ντές Σχολείων), εκπονήθηκαν από Επιστημονική Ομάδα Επιμορφωτικά Προγράμματα, εκ των οποίων άλλα παρακολούθησαν οι Υπεύθυνοι των Σχολικών Βιβλιοθηκών και άλλα οι εμπλεκόμενοι στο θεσμό.
Την υλοποίηση της Ενέργειας «Σχολικές Βιβλιοθήκες» ανέλαβαν, σε συνεργασία τόσο με τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΠΘ (Δι.Κ.Π.Σ., Δ.Σ.Δ.Ε., ΜΟΔ, Σύμβουλος Διαχείρισης) όσο και τους εκδότες, οι ακόλουθοι φορείς υλοποίησης :
το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας (83 Σ.Β.)
ο Οργανισμός Σχολικών Κτηρίων
το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (46 Σ.Β.)
το Πανεπιστήμιο Αιγαίου (40 Σ.Β.)
το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (75 Σ.Β.)
το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (22 Σ.Β.)
το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (42 Σ.Β.)
το Πανεπιστήμιο Κρήτης (31 Σ.Β.)
το Πανεπιστήμιο Πάτρας (32 Σ.Β.)
το Πανεπιστήμιο Πειραιά (25 Σ.Β.)
το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (11 Σ. Β.)
το ΤΕΙ Αθήνας (65 Σ.Β.)
το ΤΕΙ Λάρισας (15 Σ.Β.)
το ΤΕΙ Σερρών (12 Σ.Β.)
Έγινε ενημέρωση και ευαισθητοποίηση (με την έκδοση και διανομή ειδικού φυλλαδίου, την εκπόνηση και προβολή από τα ΜΜΕ ειδικού spot, την πραγματοποίηση ειδικών Ημερίδων κλπ) των άμεσα ενδιαφερομένων, των φορέων και της κοινωνίας γενικότερα για το σημαντικό έργο των Σχολικών Βιβλιοθηκών.
Όπως είναι γνωστό, για το σύνολο σχεδόν των ενεργειών του ΕΠΕΑΕΚ (1994-1999) καθυστέρησε η έναρξη υλοποίησής τους, γεγονός που οφείλεται τόσο στον καινοτομικό χαρακτήρα των ενεργειών αυτών όσο και στην έλλειψη εμπειρίας σχεδιασμού και υλοποίησης από προηγούμενες σχετικές παρεμβάσεις στο ΥΠΕΠΘ. Έτσι, για τα 4 πρώτα χρόνια της προγραμματικής περιόδου (1994-1997) η απορροφητικότητα για την ενέργεια «Σχολικές Βιβλιοθήκες» ήταν σχεδόν μηδενική.
Μετά από έντονες προσπάθειες που καταβάλαμε στο ΥΠΕΠΘ, κατορθώσαμε τελικά να ολοκληρώσουμε εμπρόθεσμα και την Ενέργεια «Σχολικές Βιβλιοθήκες», αφού οι σχετικές δεσμεύσεις κάλυψαν το 100% του προϋπολογισμού, οι πληρωμές περίπου το 95% και η πλήρης απορρόφηση αναμένεται να έχει επιτευχθεί μέχρι των ερχόμενο Ιούνιο, στην οποία θα περιλαμβάνεται τόσο η πρόσθετη χρηματοδότηση για τα «έργα γέφυρας» όσο και η χρηματοδότηση «νέων έργων μεταβατικής περιόδου», που θα καλύψει και την προμήθεια της συνολικής συλλογής των Σχολικών Βιβλιοθηκών.
Απώτερος στόχος των παραπάνω προσπαθειών μας ήταν η διασφάλιση της βιωσιμότητας των βιβλιοθηκών αυτών, πιστεύοντας ότι μπορούν να αποτελέσουν τον βασικό πυρήνα ενός πιο διευρυμένου δικτύου Σχολικών Βιβλιοθηκών στο πλαίσιο του Γ΄ ΚΠΣ (Β΄ ΕΠΕΑΕΚ).
