«Τα σχόλια που έγιναν τον τελευταίο καιρό γύρω από το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου με έχουν πληγώσει βαθύτατα» αναφέρει σε συνέντευξή του στη «Σημερινή» ο πρώην Υπουργός Εθνικής Άμυνας της Ελλάδας Γεράσιμος Αρσένης, ο οποίος υπήρξε ο θεμελιωτής του Δόγματος επί κυβερνήσεως Ανδρέα Παπανδρέου, αφήνοντας, εμμέσως πλην σαφώς, αιχμές κατά του Υπουργού Άμυνας της Κύπρου Κώστα Παπακώστα.
Ο κ. Αρσένης σημειώνει, ακόμα, ότι τα σχόλια αυτά έχουν προσβάλει και το στρατιωτικό προσωπικό, που με κίνδυνο της ζωής του έδωσε σάρκα και οστά σε αυτό το Δόγμα. «Το Δόγμα υπήρξε», τονίζει με έμφαση, για να προσθέσει όμως: «Ναι, το Δόγμα έχει καταρρεύσει»! Το Δόγμα δεν ήταν πυροτέχνημα, υπογραμμίζει, τονίζοντας την ανάγκη επαναφοράς του για ν” αντιμετωπίσουμε ως Ελληνισμός την τουρκική απειλή. Ο κ. Αρσένης κλήθηκε να σχολιάσει τα όσα δήλωσε ο Κύπριος Υπουργός Άμυνας Κώστας Παπακώστας για το Δόγμα και συγκεκριμένα ότι αυτό «ήταν ένα πυροτέχνημα», ότι «έχει ξεθωριάσει» και ότι «εκείνο που χρειάζεται, είναι η στρατιωτική συνεργασία με την Ελλάδα και όχι το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου».
Κύριε Υπουργέ, αντιλαμβάνομαι ότι παρακολουθείτε την πολιτική κατάσταση στην Κύπρο. Ποια είναι σε γενικές γραμμές η εντύπωση την οποία αποκομίζετε, εκ του μακρόθεν, έστω, από την παρούσα φάση του Κυπριακού; Αρνητική ή θετική;
Ως πολιτικός δεν μπορώ να δω μια κατάσταση αρνητικά. Από την άλλη μεριά, όμως, δεν μπορώ να πω ότι τη βλέπω και με μεγάλη αισιοδοξία. Αυτό που βλέπω, είναι ότι έχουμε δύσκολα μπροστά μας. Το μέλλον είναι αβέβαιο σε ό,τι αφορά τις συνομιλίες που έχουμε αρχίσει. Θα ήθελα, απευθυνόμενος στον Ελληνισμό γενικότερα, και ειδικότερα στον Ελληνισμό της Κύπρου, να πω ότι αυτήν τη στιγμή που γίνονται κατακλυσμιαίες αλλαγές και στα οικονομικά, στα γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά μας, θα πρέπει να είμαστε όχι μόνο αμυντικά, αλλά και ψυχολογικά θωρακισμένοι για ν” αντιμετωπίσουμε πιθανές αντιξοότητες. Αυτό το οποίο με ανησυχεί περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι ότι
υπάρχει ένα κλίμα εφησυχασμού και στην Κύπρο και στην Ελλάδα, ότι, κατά κάποιον τρόπο, με καλή θέληση όλα θα πάνε καλά. Εγώ, αυτήν τη στιγμή, πρέπει να σας το πω: Δεν βλέπω θετικά σημεία στον ορίζοντα. Δεν βλέπω γιατί πρέπει να αισιοδοξούμε όπως πάνε τα πράγματα. Εύχομαι να πάνε καλά. Πρέπει, όμως, να προετοιμαστούμε και στην περίπτωση που δεν θα πάνε καλά πώς θα αντιμετωπίσουμε αντίξοες συνθήκες που θα προκύψουν.
Θα το κρατήσω αυτό, διότι θα επανέλθουμε. Έχετε διατελέσει, κύριε Αρσένη, υπουργός σε διάφορα υπουργεία. Εμείς εδώ στην Κύπρο σάς γνωρίζουμε περισσότερο ως τον Υπουργό Άμυνας, επί της θητείας του οποίου έχει θεμελιωθεί το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου. Είμαι βέβαιος ότι γνωρίζετε τα όσα λέγονται τελευταίως περί του ότι, περίπου, το Δόγμα δεν υπήρξε, ότι έχει ξεθωριάσει, ότι αποτελεί ένα πυροτέχνημα και με λίγα λόγια ότι το Δόγμα δεν χρειάζεται, αλλά μια απλή συνεργασία μεταξύ Κύπρου και Ελλάδος θα ήταν αρκετή. Θα θέλαμε τα σχόλιά σας.
Πρέπει να σας το πω ότι σχόλια που έγιναν τον τελευταίο καιρό γύρω από το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου με έχουν πληγώσει βαθύτατα. Και θα έλεγα, παραπέρα, ότι έχουν προσβάλει και το στρατιωτικό προσωπικό, που με κίνδυνο της ζωής του έδωσε σάρκα και οστά σε αυτό το δόγμα. Το Δόγμα υπήρξε. Ναι, το Δόγμα έχει καταρρεύσει. Το Δόγμα δεν ήταν πυροτέχνημα. Ήταν μια τολμηρή πράξη με σοβαρότατο πολιτικό κόστος γι” αυτούς που το σχεδίασαν. Και σκέφτομαι το εξής: Εάν, λέω εάν, τα πράγματα δεν πάνε καλά και βρεθούμε αντιμέτωποι με αντίξοες συνθήκες, πώς θα υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας; Αφοπλισμός αμυντικός και ψυχολογικός πριν καν αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις είναι κακή συνταγή για σκληρές διαπραγματεύσεις. Για τον ενιαίο αμυντικό χώρο πρέπει να σας πω ότι δόθηκε μεγάλη μάχη για να περάσει αυτό το σχέδιο. Δεν ήταν πυροτέχνη- μα. Σας διαβεβαιώνω ότι, όταν τα αεροπλάνα F-16 ήταν το 1994 εδώ, αυτό αποτελούσε μια στρατιωτική παρουσία και ήταν κάτι περισσότερο από συμβολική. Δεν ήταν πυροτέχνημα η ίδρυση του αεροδρομίου «Ανδρέας Παπανδρέου» στην Πάφο. Δεν ήταν πυροτέχνημα η ναυτική βάση, δεν ήταν πυροτέχνημα οι κοινές ασκήσεις αέρος – θαλάσσης και η παρουσία Ελλήνων αλεξιπτωτιστών στο πρόγραμμα του Τοξότη, που ήλθαν εδώ στην Κύπρο. Ήταν ένας σχεδιασμός αμυντικός, που όχι μόνο είχε τεράστια στρατιωτική και αμυντική σημασία, αλλά ήταν και μία ενέργεια που επανένωσε τον Ελληνισμό της Ελλάδος και της Κύπρου και έδωσε μια αισιοδοξία ότι ο ενιαίος Ελληνισμός θα αντιμετωπίζει την κοινή απειλή με αποφασιστικό και ενιαίο τρόπο. Και ερωτώ: Είμαστε βέβαιοι ότι η απειλή έχει εξαλειφθεί;
Εδώ που έχουμε φθάσει και με βάση την υποδομή που εξακολουθεί να υπάρχει λόγω του Δόγματος, θεωρείτε ότι είναι εύκολο να επαναλειτουργήσει το Δόγμα; Τι εισηγείστε επί του θέματος;
Αν υπάρχει πολιτική βούληση, και στην Αθήνα και στη Λευκωσία, βεβαίως μπορεί να επανενεργοποιηθεί. Αλλά ας προσέξουμε το ότι η φιλοσοφία του Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος δεν ήταν στενά αμυντική. Δεν ήταν απλώς ένας συντονισμός στρατιωτικών δυνάμεων Ελλάδος και Κύπρου. Ήτανε και αυτό, αλλά, στη βαθύτερη έννοια, ήτανε ένα Δόγμα που προωθούσε την ενιαία και ενωμένη παρουσία του Ελληνισμού από άποψη αμυντική, από άποψη οικονομική και πολιτιστική σε όλο το τόξο από τα Βαλκάνια μέχρι τη Μέση Ανατολή. Αυτό είναι τεράστια δύναμη στη διαπραγματευτική διαδικασία για τον Ελληνισμό. Θα θυμηθείτε ότι στο πλαίσια του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου, ως υπουργός Άμυνας επισκέφθηκα, για πρώτη φορά, και το Ισραήλ και τη Συρία και αναπτύξαμε τη λεγόμενη στρατιωτική διπλωματία με σκοπό να παίξει ο Ελληνισμός ένα ρόλο και στις ειρηνευτικές προσπάθειες στη Μέση Ανατολή. Αυτόν το ρόλο τον διεκδικήσαμε ως Ελληνισμός με αξιοπιστία. Όχι μόνον η Αθήνα, αλλά και η Λευκωσία. Λυπάμαι που σήμερα έχουμε εγκαταλείψει αυτήν τη θέση και για το ότι το ρόλο αυτό τον παίζει η Τουρκία, η οποία προσπαθεί ανάμεσα στη Συρία και το Ισραήλ να κάνει το μεσολαβητή.
Επικίνδυνα μονοπάτια…
Θα ήθελα, κύριε Υπουργέ, να σχολιάσετε και τα περί μείωσης της στρατιωτικής θητείας στην ημικατεχόμενη Κύπρο, που προγραμματίζει η κυπριακή Κυβέρνηση.
Επανέρχομαι σε αυτό που είπα. Ακριβώς επειδή περνάμε από κρίσιμες περιόδους και επικίνδυνα μονοπάτια, είναι πάρα πολύ σημαντικό να υπάρχει αμυντική ετοιμότητα. Εφόσον δεχόμαστε ότι υπάρχει ενδεχόμενο απειλής, όταν υπάρχουν 35 χιλιάδες Τούρκοι στρατιώτες στα κατεχόμενα, νομίζω ότι δεν είναι σωστό να καταλύεται, ουσιαστικά, η αμυντική σου δυνατότητα με παιχνίδια στη διάρθρωση της Εθνικής Φρουράς. Αλλά και κάτι άλλο. Τι μήνυμα περνάμε στους νέους με τέτοιες ενέργειες; Του εφησυχασμού και ότι όλα κυλάνε καλά; Ότι η πολιτική επίλυση του θέματος δεν καθιστά πλέον αναγκαία τη στράτευση των νέων; Είναι αυτό που σας είπα? ότι δεν πρέπει να κοιτάμε μόνο το στρατιωτικό, αλλά και τον ψυχολογικό αφοπλισμό.
Ας προσθέσω ότι είμαι εναντίον του πολέμου και υπέρ της ειρήνης, αλλά για να επιτευχθεί η ειρήνη, για να κερδίσεις το σεβασμό των άλλων, πρέπει να είσαι έτοιμος να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου. Όταν αφοπλίζεσαι παντοιοτρόπως, δεν μπορείς να καθίσεις στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Πρέπει να προετοιμαζόμαστε για κάθε ενδεχόμενο
Πώς εισπράττετε το γεγονός ότι, εις αντικατάστασιν του Δόγματος, γίνεται λόγος για ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων της Κυπριακής Δημοκρατίας και ότι είναι αρκετή η στρατιωτική συνεργασία με την Ελλάδα;
Εάν η Κύπρος πιστεύει ότι η δική της άμυνα είναι αρκετή και ότι αυτό που χρειάζεται, είναι μια στρατιωτική συνεργασία σχεδόν πλατωνικού τύπου, έχει καλώς. Αλλά στο πλαίσιο του Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος υπήρχε η έννοια του casus belli. Υπήρχε η έννοια της δέσμευσης της Ελλάδος ότι αν συμβεί κάτι στην Κύπρο, αυτό σημαίνει πόλεμο μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Δεν είναι απλό ένα θέμα συνεργασίας. Και, ξέρετε, αυτό παίζει πολύ μεγάλο ρόλο. Η Κύπρος και η Ελλάδα χρειάζονται αξιόπιστη αποτρεπτική δύναμη. Το Δόγμα είναι αμυντικό. Δεν είναι επιθετικό. Το Δόγμα στηρίζεται στην άποψη ότι υπάρχει αυτή η απειλή. Όταν, λοιπόν, υπάρχει η απειλή και αυτή είναι κοινή και στη Θράκη και στο Αιγαίο και στην Κύπρο, πρέπει να προετοιμαζόμαστε για κάθε ενδεχόμενο. Το βάρος, λοιπόν, της απόδειξης είναι από την άλλη πλευρά. Να μας πείσουν ότι ο κίνδυνος αυτός δεν υπάρχει και ότι τα πράγματα μπορεί να λυθούν χωρίς τη διαπραγματευτική δύναμη αποτρεπτικής ικανότητος.
Ο ψυχικός αφοπλισμός
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι κοινές ασκήσεις μεταξύ Ελλάδος και Κύπρου δημιουργούν όξυνση
Έχω διαβάσει ένα τέτοιο σχόλιο, αλλά εκείνο που έχω να πω, είναι ότι πρέπει να διαβάζουμε πιο προσεκτικά την ιστορία. Το χειρότερο πράγμα που μπορεί να γίνει, είναι ο ψυχικός αφοπλισμός ενός λαού μέσα από πολιτικές κατευνασμού. Ο κατευνασμός είναι κακή συνταγή για διαπραγματεύσεις και για επίτευξη ειρηνικής συνύπαρξης στο λαό.
Θα το χρειαστούμε και στο μέλλον
Επανέρχομαι στο θέμα της προετοιμασίας μας, σε περίπτωση αποτυχίας των συνομιλιών. Ποια πρέπει να είναι στρατηγική μας; Πιστεύετε ότι το Δόγμα αποτελεί τη συνταγή και κάτω από τις σημερινές συνθήκες και δεδομένα;
Το Δόγμα χρειαζόταν τότε, νομίζω, όμως, ότι θα το χρειαστούμε και στο μέλλον. Σας είπα ότι ζούμε σε μιαν εποχή ρευστότητας και μεγάλων πολιτικών και γεω- στρατηγικών ανακατατάξεων. Από το Κόσοβο στη Μέση Ανατολή, στο Ιράν, το Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Τίποτα δεν είναι εγγυημένο. Όλα είναι ρευστά και μεγάλα παιγνίδια παίζονται από ανταγωνίστριες μεγάλες δυνάμεις έξω από το δικό μας χώρο. Είναι δική μας ευθύνη να σταθούμε στα πόδια μας, να διεκδικήσουμε εμείς το ρόλο που πρέπει να παίξουμε στη διαμόρφωση μιας νέας εποχής ειρήνης, οικονομικής και κοινωνικής συνεργασίας στην ευρύτερη περιοχή, και αυτόν το ρόλο δεν μπορείς να τον παίξεις αν δεν παρουσιαστείς ως αξιόπιστη, σοβαρή, στιβαρή δύναμη, που ανάμεσα στα άλλα εμπεριέχει και την αποτρεπτική ικανότητα.
Είναι ψευδαίσθηση να πιστεύουμε ότι ο Ελληνισμός μπορεί να επαναπαυθεί σε μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική. Παλεύουμε για μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική, αυτή, όμως, δεν υπάρχει. Και δεν έχουμε καμία εγγύηση σήμερα, σε περίπτωση ανάγκης, ότι τα δικά μας σύνορα, τα ελληνικά και την ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας θα τα εγγυηθεί μια διασπασμένη, από άποψη εξωτερικής πολιτικής, Ευρώπη.
*Αύριο, το δεύτερο μέρος της συνέντευξης του Γεράσιμου Αρσένη. Τι λέει για την Παιδεία, τα βιβλία της Ιστορίας και τη στάση της Τουρκίας στο Κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά.
